5. Sınıf Fen Bilgisi Programı

"Atatürk’ün akılcılığa ve bilime verdiği önem" Atatürkçülükle İlgili Konular kitabında belirtildiği gibi kavratılacaktır.

• Bu canlıların temel yapılarını ve ayırıcı özelliklerini, yaşam şekillerini,

gözlemlerle, uygulamalarla, deneylerle ve farklı etkinliklerle kavramaları amaçlanmaktadır.

1. Nezle, grip, uçuk, siğil, kuduz, AIDS (Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu) vb. insan sağlığını olumsuz etkileyen hastalıkların kaynağının virüsler olduğunun farkına varır.

2. Virüslerin genel yapısını, canlı hücredeki çoğalma ve yaşam özelliklerini düzeyine uygun olarak açıklar.

3. Virüslerin canlıda hastalıklara neden olabildiğini, kalıcı zararlı sonuçların görülebildiğini ve virüslerden korunma yollarını örneklerle açıklar.

4. Bakterilerin hem yararlı hem de zararlı olmaları yönünden insan yaşamını ve sağlığını yakından ilgilendiren organizmalar olduğunun farkına varır.

5. Bakterilerin insan yaşamındaki ve sağlığındaki yararlı ve zararlı etkilerine örnekler verir.

7. Zararlı bakterilerin neden oldukları hastalıkları ve korunma yollarını tartışır.

8. Bakterilerin neden oldukları hastalıklara karşı antibiyotik kullanıldığını belirtir ve bilinçsiz kullanımın zararlarını örneklerle açıklar.

9. Protistlere, yaşam ortamlarına ve insan sağlığı ile ilgili olanlarına örnekler verir.

10. Küflenmeye, çürümeye, bazı mayalanmalara ve insandaki bazı hastalıklara gözle görülemeyen mantarların neden olduklarını fark eder.

11. Doğada gözle görülebilen mantarlar olduğunu fark ederek bu mantarların bir kısmının zehirli olabileceği ve bilinçsizce yenmemesi gerektiğini belirtir.

12. Mantarların yaşadıkları ortamları belirterek besin maddelerini mantarlardan koruma yollarına örnekler verir (küf mantarları).

13. Mantarların neden oldukları hastalıklara ve korunma yollarına örnekler verir.

14. Çeşitli mantar örneklerini çıplak göz, mikroskop ya da büyüteç yardımıyla inceler.

15. Mantarların yapısal özelliklerini ve üremesini düzeyine uygun olarak açıklar.

16. Bir damla havuz suyunu mikroskopta inceleyerek bu suda gözle görülemeyen küçük canlılar bulunduğunu fark eder.

17. Çeşitli ortamlardan alınan (havuz suyu, ekmek küfü vb.) örnekleri mikroskopta inceler ve gördüklerinin şekillerini çizerek temel yapısal özelliklerini fark eder.

18. Hastalık yapan canlılara karşı vücudumuzda bağışıklığın nasıl sağlanacağını örneklerle açıklar.

19. Doğadaki canlıların yaşamın devamı için birbirlerine neden gereksinim duyduklarını basit bir besin zinciri şeması ile açıklar.

20. Üretici, tüketici ve ayrıştırıcı canlılara örnekler vererek bu canlılardan birinin yok olması hâlinde doğabilecek sonuçları fark ederek örneklendirir.

23. Tüketici canlıların besin kaynağı çeşitlerine göre gruplandığını fark eder (otobur, etobur, parazitlik, ortak yaşam: simbiyosis).

25. Parazitlerin temizlik ve sağlık kurallarına uyulmadığında ortaya çıktığını fark ederek günlük yaşamda temizlik ve sağlık kurallarına dikkat etmesi gerektiğini açıklar.

26. Ayrıştırıcı canlıların ayrıştıramayacağı maddelerin doğada birikmesi ile oluşan çevre kirliliğine örnekler verir.

27. Çevre kirliliği ile ilgili olarak kendi çevresinde neler yapabileceğini örneklerle açıklar.

Öğretmen öğrencilerin, okulun ve çevrenin olanaklarına göre eğitsel değeri olan her türlü araç-gereç ve etkinliği kullanarak ünite içeriğini ve kazanımları öğrencilere edindirmelidir. Bunun için öğrencilerin yaratıcılıklarını ortaya çıkaracak, bireysel öğrenmelerini kolaylaştıracak ve bilimsel yöntemi kullanmalarına fırsat tanıyacak yeterli düzeyde kaynak, araç-gereç, deney, gezi-gözlem, araştırma, inceleme, proje ve uygulamalardan yararlanmalıdır.

• Sesin oluşumunu, yayılmasını, hızını, yansımasını ve özelliklerini,

• Ses kayıt araçlarının ve ses yalıtımının yaşantımızdaki önemini,

gözlemlerle, uygulamalarla, deneylerle ve farklı etkinliklerle kavramaları amaçlanmaktadır.

3. Ses kaynaklarına örnekler verir ve çevresinde çeşitli sesler olduğunu fark eder.

4. Sesin titreşim yapan cisimler tarafından üretildiğini deneylerle gösterir.

6. Sesin havada (gazlarda), sıvılarda ve katılarda yayıldığını fakat boşlukta yayılmadığını deneylerle gösterir.

8. Sesin bir yayılma hızının olduğunu ve sesin farklı ortamlarda farklı hızlarda yayıldığını fark eder.

9. Ses kaynağından uzaklaştıkça sesin şiddetinin azalmasının nedenlerini açıklar.

10. Sesin yankılanmasından yararlanarak cisimlerin yerlerinin nasıl belirlendiğine örnekler verir.

12. Sesin özelliklerini (frekansı, yüksekliği, şiddeti, işitme eşiği, tını, rezonans vb.) örneklerle açıklar ve sesleri özelliklerine göre sınıflandırır.

13. Sesin kaynağından kulağımıza titreşen taneciklerle nasıl geldiğini açıklar.

15. Duyamadığımız sesler olduğunu, köpek ve yarasa gibi bazı hayvanların bu sesleri duyduğunu belirtir.

16. Yüksek sesli müzik dinlemenin işitme ve kulak sağlığına olumsuz etkilerini örneklerle açıklar.

17. Gürültü kirliliğini örneklerle açıklar, insan sağlığına olumsuz etkilerini ve kendi yaşadığı çevrede alınması gereken önlemleri belirtir.

18. Ses şiddetinin yükseltilmesine yardımcı olan aygıtlara örnekler verir.

19. Ses kayıt araçlarına örnekler vererek ses kaydının günlük yaşamdaki önemini açıklar.

20. Sesin haberleşmede oynadığı rolü açıklayarak haberleşmede kullanılan aletlere örnekler verir.

25. Işığın yayıldığını ve yayılırken izlediği yolu deneylerle gösterir.

28. Işığın saçılmasını, geçmesini ve soğurulmasını örneklerle açıklar.

31. Işığın yansımasından yararlanılarak yapılan aygıtlara ve kullanıldığı yerlere örnekler verir.

32. Işığın bir ortamdan başka bir ortama geçerken kırıldığını deneyle gösterir.

33. Işığın kırılmasına günlük yaşamdan örnekler vererek kırılmayı tanımlar.

34. Işığın kırılmasından yararlanılarak yapılan aygıtlara ve kullanıldığı yerlere örnekler verir.

35. Beyaz ışığı cam prizmada renklere ayırarak gökkuşağının oluşumunu açıklar ve günlük yaşamdan buna benzer olaylara örnekler verir.

36. Ana renklerin birleşerek beyaz ışığı oluşturduğunu deneylerle gösterir.

37. Beyaz ışığın renkli bir cisimden yansıması hâlinde ne olacağını açıklar.

39. Gözün yakın ve uzak cisimleri görmede nasıl uyum gösterdiğini açıklar.

40. Işıklandırmanın yaşamda ve çalışılan ortamlardaki önemini açıklar.

42. Işığın oluşturduğu görüntü kirliliğine örnekler vererek insan sağlığına olumsuz etkilerini ve yaşadığı çevrede alınması gereken önlemleri belirtir.

Bu etkinlikler, ünitenin tümüne yönelik öneriler biçiminde hazırlanmıştır. Öğretmen bunları aynen ya da değiştirerek uygulayabilir. Ayrıca öğrencilerin düzeyi, konunun özelliği ve olanaklara göre aynı amaca yönelik başka etkinlikler düzenleyebilir. Öğretmen, söz konusu kazanımları öğrenciye kazandırmak için amaç ve kazanımların düzeyine, konuların özelliğine göre tartışma, rol oynama, örnek olay, problem çözme, beyin fırtınası, gezi, gözlem, deney, gösteri, gösterip yaptırma, soru cevap, proje, görüşme gibi yöntem ve teknikleri kullanabilir. Amaç, öğrencilerin kazanımları ezberlemeden araştırma yoluyla edinmelerini ve fen bilimlerini bütün olarak algılamalarını sağlamaktır.

Öğretmen öğrencilere, "Sizden uzakta ve arkası dönük bir arkadaşınızın size bakması için ne yaparsınız? Yolda yürürken arkanızdan bir taşıtın geldiğini nasıl anlarsınız?" vb. sorular sorar. Alınan yanıtlar değerlendirilerek çevremizdeki olay ve durumların birçoğundan ses yardımıyla haberdar olduğumuz sonucuna ulaşılır.

Öğrenciler, çevrede duydukları seslerden bir liste oluşturur. Oluşturulan listedeki seslerin kaynaklarını ve benzer sesleri belirleyerek sınıfa sunarlar. Öğrenciler, sesin meydana gelişi ile ilgili deneyleri öğretmenle birlikte yapar. Diyapazon ya da başka cisimler titreştirilerek sesin nasıl oluştuğu gözlenir. Öğrenciler, parmakları ile gırtlaklarına hafifçe dokunarak konuşurlar ve ne hissettiklerini açıklar. Yapılan deney ve gözlemlere dayanarak nesnelerin bir etki ile titreştiği, sesin bu titreşimin sonucunda bir enerji türü olarak ortaya çıktığı sonucuna ulaşılır.

Öğretmen, "Yüzerken su içine daldığımızda sahildeki sesleri veya sudaki motorlu teknenin sesini duyar mıyız? Uzayda bulunan astronotlar sesle iletişim kurabilirler mi?" vb. sorular sorarak öğrencilerin tartışmalarını sağlar. Öğrencilerle sesin farklı ortamlarda yayılması ile ilgili deneyler düzenler. Öğrenciler, yapılan deneylerin sonuçlarından da yararlanarak, sesin farklı ortamlarda yayılmasına ve sesin en iyi, az, en az iletildiği ve iletilmediği ortamlara ilişkin örnekler verir. Sesin dalgalar hâlinde yayıldığı ve yayılabilmesi için mutlaka gaz, sıvı ya da katı ortam gerektiği sonucuna ulaşılır.

Öğrencilere, "Yıldırım düştüğünde ya da şimşek çaktığında hemen gök gürültüsünü işitir misiniz? Uzakta yapılan hareketin görülmesi ile hareket anında çıkan sesin duyulması arasında neden bir süre geçer?" vb. sorular sorulur ve tartışılır. Kaynağından çıkan sesin uzaktan duyulabilmesi için zaman geçtiği fark edilerek sesin bir yayılma hızı olduğu sonucuna ulaşılır. Öğrenciler, farklı ortamlarda sesin yayılma hızının farklı olup olmadığını araştırıp gözleyerek yapılan çalışmaların sonuçlarını sınıfa sunarlar.

Öğrenciler, uygun bir yerde (boş oda, koridor, spor salonu, vadi vb.) bağırarak sesin yansıdığını gözlerler. Bir topu duvara ya da yere atıp topun nasıl zıpladığından giderek sesin yankılanmasını gözlemleyerek incelerler ve örnekler verirler. İki gözlem arasında bağlantı kurdurularak sesin de bir engele çarpınca geri dönebileceği, bu olaya yankı denildiği sonucuna ulaşırlar. Öğrenciler, yankının oluşabileceği ortamları, insan ve diğer canlıların yaşamındaki önemini araştırıp sınıfa sunar. Sinema, tiyatro, konser vb. salonlarda istenmeyen yankıların önlenmesi ve sesin net duyulabilmesi için nelerin yapıldığı araştırılır ve tartışılır.

Öğrenciler, farklı sesler çıkararak çevrelerinden müzik aletleri gibi kendine özgü ses kaynaklarına örnekler vererek seslerin özellikleri olduğu sonucuna ulaşırlar.

Öğretmen, örnekler vererek ve gözlemler yaptırarak öğrencilerin frekans, yükseklik, şiddet, işitme eşiği ve şiddet düzeyini kavramalarını sağlar. Öğrenciler ses şiddet düzeyinin desibel (Db) ile nasıl ölçüldüğünü, uygun trafik akışı olan yolların, iş makineleri ve uçakların ses şiddet düzeylerini araştırıp karşılaştırırlar.

Kapalı ortamlarda ve kulaklıkla şiddet düzeyi yüksek müzik dinlemenin işitme ve kulak sağlığına olumsuz etkileri örneklerle açıklanır. Öğrenciler, çevrede hangi seslerden rahatsız olduklarını belirtir ve gürültü kirliliğinden korunmak için alınması gereken önlemleri tartışarak öneriler ortaya koyarlar.

Bazı hayvanların (kedi ve köpek gibi) insanların duyamadığı sesleri duydukları açıklanır ve örnekler verilir.

Denizlerin derinlik ölçümlerinde, balık sürülerinin yerini belirlemede, makine parçalarının incelenmesinde ve sağlıkla ilgili alanlarda insanların duyamadığı seslerden nasıl yararlanıldığı öğrencilerce araştırılarak sınıfa sunulur.

Öğretmen, öğrencilerden ellerini kullanarak seslerini yönlendirmelerini, kendilerine gelen sesleri kulaklarına odaklamalarını ister. Buradan yola çıkarak insanların ve hayvanların kulak yapıları tartışılır. Hayvanların avlarını bulmada ve tehlikelerden korunmada seslerden nasıl yararlandıkları araştırılır. Sınıfa getirilen megafon ya da kartondan bükülerek yapılan basit bir megafonla sesle ilgili uygulamalar yapılır.

Öğrenciler, sesi yükseltebilmek için hangi aygıtları kullandığımızı araştırarak sınıfa sunar. "Sesimizi kaydedebilir miyiz? Bunun için günlük yaşamımızda kullandığımız aygıtlar nelerdir?" vb. sorular sınıfça tartışılır. Öğrenciler kaydedilen sesleri dinlerler ve ses kaydının önemi tartışırlar. Sesin haberleşmede nasıl ve hangi aygıtlarla kullanıldığı araştırılarak sınıfta dramatize edilir.

Öğretmen öğrencilere, "Karanlık bir odaya girdiğinizde çevredeki nesneleri görebilmek için ne yaparsınız? Nesneleri gündüz mü, gece mi daha iyi görürüz?" vb. sorular yöneltir. Alınan yanıtlar sonucunda nesneleri ışık yardımıyla gördüğümüz sonucuna ulaşılır.

Öğrenciler, çevrelerindeki ışık kaynaklarını araştırıp bunlardan hangilerinin doğal, hangilerinin yapay ışık kaynağı olduğunu listeleyerek sınıfa sunar. Işığın maddelerde yarattığı etkileri (renk solması ve tat bozulması gibi) tartışılır. Yapılan tartışmalar sonucunda, ışığın bir enerji türü olduğu ve maddeleri etkilediği sonucuna ulaşılır.

Öğrenciler öğretmen yardımıyla, ışığın yayılması ile ilgili deneyler düzenler. Yapılan deneylerde ışığın doğrular boyunca yayıldığı sonucuna ulaşılır ve bu doğrulara da ışın denildiği belirtilir.

Öğretmen, ışığın belli bir hızı olduğunu belirtir ve günlük yaşamdan örnekler verir (ışığın güneşten yeryüzüne gelmesi gibi). Işığın farklı ortamlarda farklı hızlarda yol aldığını açıklar. Örnek olarak havadaki ve sudaki hızlarını belirtir.

Öğrenciler, ışığı geçiren, az geçiren ve geçirmeyen maddeleri belirlemek için deneyler yaparak bu maddelere çevrelerinden örnekler verir. Madde kalınlığının ışığın geçişine etkileri deneyle gösterilir.

Öğretmen, öğrencilerle birlikte gölgeler oluşturur ve gölge oluşumunun nedenlerini açıklar. Öğrenciler, gölge oluşumu ile ilgili değişik örnekler verir.

Öğrenciler, güneş ışınlarına ayna tutup yansıtırlar. Yapılan gözlem sonucunda ışığın ayna gibi parlak yüzeylere çarptığında yön değiştirdiği ve bu olaya ışığın yansıması denildiği belirtilir. Öğrenciler, düz aynaya, metal kaşığın iç ve dış yüzeylerine bakarak gözlemler yapar. Yapılan gözlemler sonucunda, düz, çukur ve tümsek yüzeylerden ışığın yansıyabildiği ve bu durumda görüntü oluştuğu sonucuna ulaşılır. Düz ve küresel aynalar belirtilerek bu aynaların kullanıldığı yerler öğrencilerce araştırılarak sınıfa sunulur.

Öğrenciler, su dolu iki cam kaptan birisine cetvel daldırıp diğerine metal para atar. Sıra ile her kapta gözlediklerini not alırlar. Yapılan gözlemler sonucu, ışığın saydam bir ortamdan başka bir saydam ortama geçerken doğrultu değiştirdiği, bu olaya kırılma denildiği belirtilir.

Öğrenciler, güneş ışığının renklere ayrılmasını gösteren deneyler yaparak günlük yaşamdan örnekler verir. Beyaz ışığın, ışık prizması ile renklere ayrıldığını deneyle gösterir.

Işığın, küresel yüzlü saydam ortamlarda kırılması sonucunda da renklere ayrıldığı belirtilir.

Öğrenciler, gökkuşağının oluşumunu, ışığın kırılma özelliğinden yararlanılarak yapılan araçları ve kullanıldığı yerleri araştırarak sınıfa sunarlar. Ayrıca mercekleri kullanarak basit aygıtlar yaparlar. Işığın canlılar için önemi tartışılır.

Öğrenciler, farklı ışıklı ortamlarda arkadaşlarının göz bebeklerini gözlerler. Göz bebeklerindeki değişimin nedenlerini tartışırlar ve açıklarlar. Gözün şiddetli ışığa nasıl uyum sağladığını gözlerler.

Öğretmen, değişik örnekler vererek göz uyumunu açıklar ve güneş gibi parlak ışık kaynaklarına çıplak gözle bakılmaması gerektiğini vurgular.

Öğrenciler, bir yerine iki gözün sağladığı yararları tartışarak duyamadığımız sesler olabileceği gibi göremediğimiz ışıkların da olup olamayacağını araştırırlar ve sınıfa sunarlar.

Öğrenciler, ışığın trafikte oynadığı rolü araştırırlar ve tartışırlar.

Öğrenciler, çevrelerindeki hangi görüntülerden rahatsız olduklarını belirterek görüntü kirliliği ile ilgili alınması gereken önlemleri tartışarak öneriler ortaya koyarlar.

Bu ünite için önerilen değerlendirme etkinlikleri, ünitenin amacı, öğrenci kazanımları ve öğrenme öğretme etkinlikleri göz önüne alınarak hazırlanmıştır.

Değerlendirme etkinlikleri, öğrencilerin ünitede yer alan kazanımlarla edinecekleri bilgi, beceri, görüş tutum ve davranışlara ne derece ulaştıklarının belirlenmesine yönelik olmalıdır. Bu doğrultuda birkaç kazanım için hazırlanan örnek ölçme sorularına yer verilmiştir.

Öğretmen, diğer kazanımlara yönelik olarak da sadece hatırlama düzeyinde sorular yerine, öğrencinin yorum yapacağı kavrama, uygulama, analiz, sentez düzeyinde yeni ve özgün sorularla bu bölümde önerilen ölçme etkinliklerini zenginleştirebilir.

Öğrencilerin aktif olduğu öğrenme yöntemlerinde sadece yazılı ve sözlü sınavlarla öğrenci başarısının değerlendirilmesi yeterli olmamaktadır. Öğretmen öğrencileri değerlendirirken ölçme sonuçları ile birlikte öğrencilerin; sınıf içi etkinliklere katılımı, bilimsel tutum ve davranışları, gözlem yapma, araştırma- inceleme, bilimsel düşünme, sahip oldukları ve sergiledikleri fikir zenginlikleri, sorumluluk alma, ekip çalışmalarına yatkınlıkları, edindiği bilgi ve bulguları paylaşabilme vb. özelliklerini de göz önüne alarak başarıları hakkında karar verir.

SIVI,

SES DALGALARI,

ENERJİ,

GAZ,

TİTREŞİM,

2. Verilen cümleleri tamamlayan kelimeleri boşluklara yazınız. Bulduğunuz kelimeleri bulmacada uygun yere yerleştiriniz.

3. Baktığımız nesneleri büyük veya küçük gösteren alete............. denir

5. Işık kaynağı ile duvar arasına elimizi koyduğumuzda, duvarda ..........oluşur.

Yukarıdaki maddeler sesi en çok iletenden en az iletene doğru sıraya dizilirse sıralama aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

4. Ses ve ışığın ortak özelliği aşağıdakilerden hangisi değildir?

5. Su dolu havuzun dibindeki bir cismi olduğundan daha yakın görmemizin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

6. Bir cismi görebilmemiz için aşağıdakilerden hangisi veya hangileri olmalıdır?

Resimdeki cismin perde üzerine düşen gölgesinin kendisine benzemesini aşağıdakilerden hangisi sağlar?

C. ışığın doğrusal yolla yayılma özelliği D. ışığın kırılma özelliği

8. Sesle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi veya hangileri doğrudur?

gözlemlerle, uygulamalarla, deneylerle ve farklı etkinliklerle kavramaları amaçlanmaktadır.

2. Dünyanın çevresindeki temel ısı kaynağının güneş olduğunu fark eder.

3. Isının bir tür enerji olduğunu ve cisimden cisme geçtiğini fark ederek deneyle gösterir.

4. Bir cismin içerdiği ısı miktarının nelere bağlı olduğunu açıklar (Formül verilmeyecek.).

5. Isının ve sıcaklığın aynı şeyler olmadığını günlük yaşamdan da örnekler vererek açıklar.

6. Kitle iletişim araçlarında ve kamuoyunda ısı ve sıcaklığın yanlış kullanımına örnekler vererek gerekli düzeltmeleri yapar.

7. Bir cismin sıcaklığının ne anlama geldiğini açıklayarak sıcaklığı ölçer.

8. Farklı sıcaklıktaki iki madde bir araya getirildiğinde, ısının maddeden maddeye nasıl aktarıldığını ve bu aktarımın sonuçlarını gösterir.

9. Çevresinde farklı sıcaklıkları ölçer ve sonuçları karşılaştırır.

14. Kullanılmakta olan yakıtların farklılıklarını, olumlu ve olumsuz yönlerini belirtir.

16. Isı yalıtımı ile ilgili çevresinden örnekler vererek yaşamımızdaki önemini açıklar.

17. Isının genleşme etkisine günlük yaşamdan örnekler vererek genleşmenin farklı maddelerdeki etkisini deneylerle gösterir.

19. Isının erime, donma, kaynama, buharlaşma, yoğunlaşma ve süblimleşme olaylarında nasıl rol oynadığını deneylerle gösterir.

Öğrenciler, çevrelerindeki ısı kaynaklarını araştırıp listeleyerek sınıfa sunar. Isı kaynaklarından güneşin dünyanın çevresindeki temel ısı kaynağı olduğu belirtilir.

Öğretmen, "Ocaktan yeni indirilen çaydanlığı masanın üzerine koyduğumuzda çaydanlık soğurken zeminin ısınmasını nasıl açıklarsınız?" vb. soruları öğrencilere yönelterek tartışmalarını sağlar. Yan yana konulan, sıcaklıkları farklı cisimlerle deneyler yapılır. Tartışmalar ve yapılan deneyler sonucunda ısının bir enerji türü olduğu ve cisimden cisime akabildiği sonucuna ulaşılır.

Kalorimetre kabının bölümleri gösterilerek ısının sıcaklığı yüksek olan cisimden sıcaklığı düşük olan cisme akması ile ilgili deneyler yapılır. Yaygın olarak kullanılan ısı birimleri sıralanır.

Öğrenciler, eşit miktarda aynı sıcaklıkta farklı maddeleri özdeş ısıtıcılarla ısıtır. Aynı sıcaklıkta aynı maddenin farklı miktarlarını özdeş ısıtıcılarla ısıtır. Deney sonuçlarına göre bir cismin içerdiği ısı miktarının nelere bağlı olduğu açıklanır.

Cisimlerin içerdiği ısı miktarının nelere bağlı olduğunu gösteren deneyler yapılır.

Bir cismin sıcaklığının ne anlama geldiği açıklanarak sıcaklık ölçümü ile ilgili deneyler yapılır. Yaygın olarak kullanılan sıcaklık birimleri belirtilir. Öğrenciler çevrelerinden sıcaklığın ölçülmesine ilişkin örnekler verir.

Öğretmen öğrencilere, "Kaynar suyun içine bir miktar soğuk su katsak kaynar suyun sıcaklığı nasıl değişir?" sorusunu yöneltir. Öğrencilerden benzer örnekler vermeleri istenir. Öğrencilerle olayı tartışır. Deneyle bir araya konulan farklı sıcaklıklardaki cisimlerin sonuçta ortak sıcaklığa ulaştığı gösterilir. Isı iletiminin günlük yaşamdaki önemi vurgulanır. Özellikle havanın ısı iletim özellikleri üzerinde durulur.

Öğrenciler, "Çayımızı karıştırırken kaşığın sapı nasıl ısınır? Odanın bir köşesinde duran soba tüm odayı nasıl ısıtır? Güneş ışınları bizi nasıl ısıtır?" vb. sorulara yanıt aramak için gözlem ve deneyler yapar. Yapılan deney ve gözlemler sonucunda, ısının iletim, konveksiyon ve ışıma yoluyla yayıldığı sonucuna ulaşılır. Isıyı ileten, iletmeyen ve az ileten maddeler deneyle gösterilir.

Öğretmen öğrencilere, "Isıyı hangi yollarla elde ediyoruz?" sorusunu sorar. Alınan yanıtlara göre ısıyı yakıtlardan elde ettiğimiz belirtilerek en çok kullanılan katı, sıvı ve gaz yakıtlara örnekler verilir.

Öğrenciler, kullanılan yakıtların olumlu ve olumsuz yönlerini araştırarak sınıfa sunarlar. Yakıtlardan verimli ısı elde etmenin yolları tartışılır.

Öğretmen, öğrencilere "Isı ve sıcaklık yönünden giysilerimizin oynadığı rol nedir? Termosları ne amaçla kullanırız?" vb. sorular sorarak onların tartışmalarını sağlar.

Öğretmen, binalarda ısı kaybını ve alınması gereken önlemleri öğrencilerin araştırmalarını ve sınıfa sunmalarını ister.

Öğrenciler, katı sıvı ve gaz maddelerin genleşmeleri ile ilgili deneyler yaparak günlük hayattan örnekler verir. Isının genleşme etkisinden yararlanılarak yapılan araçları araştırarak sınıfa sunarlar. Genleşmenin olumsuz etkilerine örnekler verir ve alınması gerekli önlemleri tartışırlar.

Öğrenciler erime, donma, kaynama, buharlaşma, yoğunlaşma ve süblimleşmeyi deneylerle gösterirler. Erime ve kaynama sırasında sıcaklığın neden sabit kaldığı, alınan (soğurulan) ısı enerjisi ile nelerin gerçekleştiği tartışılır.

Öğretmen öğrencilere, "Kışın buzlu yollara niçin kaya tuzu ve kum karışımı dökülür? Taşıtların ve insanların geçtiği yollarda karların daha çabuk erimesinin nedeni nedir?" vb. sorular sorar ve sınıfça tartışmalarını ister. Tartışma sonucunda hâl değiştirmeye etki eden etmenler sıralanır. Makarna haşlarken tuzu suya kaynamadan önce veya sonra koymanın pişirme süresine etkisi ile antifriz kullanımının nedenleri ve nasıl etkin olduğu tartışılır.

Bu ünite için önerilen değerlendirme etkinlikleri, ünitenin amacı, öğrenci kazanımları ve öğrenme öğretme etkinlikleri göz önüne alınarak hazırlanmıştır.

2. Aşağıda verilen grafiklerden hangisi 10 ⁰C ‘taki suyun tamamen buharlaştığını gösterir?

3. "İki direk arasındaki metal telin yaz ve kış mevsimlerinde farklı gerginliklerde olduğu gözlenir."

4. Aşağıdaki maddeler ısıyı en az iletenden en fazla iletene doğru sıralanırsa hangi sıralama doğru olur?

• Farklı hareket türlerini, konumun zamanla nasıl değiştiğini ve hızı,

gözlemlerle, uygulamalarla, deneylerle ve farklı etkinliklerle kavramaları amaçlanmaktadır.

1. Bir cismin konumunu başka bir cisme ya da belirli bir noktaya göre belirtir.

2. Cisimlerin farklı şekillerde hareket edebileceğini, günlük yaşamdan ve doğadan örneklerle açıklar.

7. Ölçtüğü konum ve zaman değerlerinden giderek cismin hızını belirler.

11. Hareketsiz bir cismi harekete geçirmek ya da hareket eden bir cismi durdurmak için gereken kuvvetleri belirler.

12. Çevresinden örnekler göstererek iki cismin birbirine nasıl kuvvet uyguladıklarını açıklar.

14. Yerin, etrafındaki her cismi merkezine doğru çektiğini fark eder ve güneş sisteminde yer çekiminin rolünü açıklar.