4. SINIF

ÜNİTE I

ÇEVREMİZİ TANIYALIM

"Atatürk’ün akılcılığa ve bilime verdiği önem" Atatürkçülükle İlgili Konular kitabında belirtildiği gibi kavratılacaktır.

Ünitenin Amacı

Bu ünite ile öğrencilerin;

• Doğadaki cansız varlıkları ve canlılar için önemini,

• Canlı varlıkların ortak özelliklerini

gözlemlerle, uygulamalarla, deneylerle ve farklı etkinliklerle kavramaları amaçlanmaktadır.

Öğrenci Kazanımları

Bu üniteyi başarıyla tamamlayan her öğrenci;

1. Canlı ve cansız doğayı gözlemleyerek doğanın nelerden oluştuğuna örnekler verir.

2. Havanın varlığına günlük yaşamdan örnekler verir.

3. Havanın değişkenliğine (sıcaklık farkından doğan) günlük yaşamdan örnekler verir.

4. Rüzgâr şiddeti ile yel, rüzgâr, tayfun, fırtına, kasırga, hortum arasında ilişki kurar.

5. Hortum ve kasırganın nerelerde ve hangi koşullarda oluşabileceğini belirtir.

6. Hava olaylarının adlarını belirterek canlı ve cansızlara olan etkilerini örneklerle açıklar.

7. Meteorolojinin günlük yaşamımızdaki önemini fark eder.

8. Havanın canlılar için neden önemli olduğunu deneylerle gösterir.

9. Suyun doğadaki bulunuş şekillerini (yağmur, kar, dolu, çiy, kırağı, buz vb.) açıklar.

10. Suyun doğada bulunduğu ortamlara örnekler verir (yer altı suları, kaynak, artezyen, dere, çay, ırmak, göl, deniz, okyanus, buzul vb.).

11. Suyun doğada dolanımını örneklerle açıklar.

12. Suyun canlılar için neden önemli olduğunu deneylerle gösterir.

13. Su kaynaklarından nasıl yararlanıldığını, korunmasının önemini ve korumak için nelerin yapılması gerektiğini örneklerle açıklar.

14. Toprağın nasıl oluştuğunu fark eder.

15. Toprağın yapısındaki canlı ve cansız ögeleri belirtir.

16. Isıtılmış ve ısıtılmamış topraktaki bir fasulye tohumunun çimlenmesini gözlemleyerek gözlem sonuçlarını karşılaştırır.

17. Toprağın bitki ve hayvanlarla ilgili özelliklerini örneklerle açıklar (topraktaki bitki ve hayvan artıklarının mikroorganizmalar yardımıyla çürümesi ve toprağın humus kazanması).

18. Toprağın canlılar için önemini deneylerle gösterir.

19. Toprağın korunmasının gerekliliğini örneklerle açıklar.

20. Hangi ortamlarda hangi canlıların bulunabileceğini tartışır.

21. Yeryüzünde çeşitli ortamların olduğunu ve bu ortamlarda farklı canlıların yaşadığını gözlemlerle fark eder.

22. Canlı olarak tanıdığı varlıklarda hangi özelliklerin bulunabileceğini tartışır.

23. Canlı ve cansız varlıkların özellikleri ile ilgili bulgulara dayanarak bu varlıklar arasındaki farklılıkları örneklerle açıklar.

24. Canlıların ortak özelliklerini fark eder.

25. Hücre çeşitlerini mikroskopta inceleyerek canlıların temel yapı biriminin hücre olduğunu fark eder.

26. Doğada gözle görülebilen ve görülemeyen canlı varlıkların bulunduğunu fark eder.

KONULAR

ATATÜRKÇÜLÜKLE İLGİLİ KONULAR

    1. Akılcılık ve Bilime Verilen Önem

    2. Bilimin İnsan Yaşamındaki Yeri ve Önemi

    3. "Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir." Özdeyişi

A. İÇİNDE YAŞADIĞIMIZ DOĞA

     1.  Cansız Doğada Neler Var?

          a. Havasız Yaşanmaz

          b. Hava Olayları Canlıları Etkiler

          c. Su Yaşamdır

          ç. Doğa ve Toprak

     2.  Hava, Su, Kara Ortamları ve Barındırdıkları Canlılar

B. DOĞADA YAŞAYAN CANLILAR

     1. Canlı Varlıkları Gördüğümüz Cansızlardan Ayırıcı Özellikler

     2. Tanıdığımız Canlılarda Hangi Ortak Özellikler Var?

     3. Tüm Canlılık Özelliklerinin Gerçekleştiği Yapı Birimi Hücreyi Tanıyalım

ARAÇ–GEREÇ, DENEY, GEZİ–GÖZLEM, ARAŞTIRMA, İNCELEME, PROJE,         

UYGULAMA VE KAYNAKLAR

    Öğretmen öğrencilerin, okulun ve çevrenin olanaklarına göre eğitsel değeri olan her türlü araç-gereç ve etkinliği kullanarak ünite içeriğini ve kazanımları öğrencilere edindirmelidir. Bunun için öğrencilerin yaratıcılıklarını ortaya çıkaracak, bireysel öğrenmelerini kolaylaştıracak ve bilimsel yöntemi kullanmalarına fırsat tanıyacak yeterli düzeyde kaynak, araç-gereç, deney, gezi-gözlem, araştırma, inceleme, proje ve uygulamalardan yararlanmalıdır.

ÜNİTE II

MADDENİN DOĞASI

Ünitenin Amacı

Bu ünite ile öğrencilerin;

• Madde ve cisim örnekleri üzerinde maddenin görülebilir, hissedilebilir ve ortak özelliklerini,

• Maddenin hâllerini ve tanecikli yapısını,

• Temel anlamda enerjinin varlığını ve canlılar için önemini

gözlemlerle, uygulamalarla, deneylerle ve farklı etkinliklerle kavramaları amaçlanmaktadır.

Öğrenci Kazanımları

Bu üniteyi başarıyla tamamlayan her öğrenci;

1. Yakın çevresinde bulunan ve günlük yaşamda sıkça karşılaşılan madde ve cisimlere örnekler verir.

2. Cisim ve madde örneği kavramlarını çevresinden örneklerle açıklar.

3. Maddenin görülebilir ve hissedilebilir özelliklerine örnekler verir.

4. Her maddenin bir hacmi olduğunu deneyle gösterir.

5. Verilen cisim örneklerinin hacmini ölçer.

6. Her maddenin bir kütlesi olduğunu eşit kollu terazi deneyiyle gösterir.

7. Verilen cisim örneklerinin kütlesini ölçer.

8. Maddeyi tanımlar, sınıflandırır ve örnekler verir.

9. Günlük yaşamdan örneklerle (çorba, limonata, tuzlu su, şekerli su, çamurlu su, sıva harcı) karışımı fark eder.

10. Toprak, deniz suyu, göl suyu, akarsu ve havanın içinde neler olduğunu tartışarak bunların bir karışım olduğunu fark eder.

11. Saf suyun bir karışım olmadığını belirtir.

12. Suyun üç hâlini örneklerle ve deneylerle açıklayarak özelliklerini belirtir.

13. Isı, ışık, ses ve elektriğin gözlenebilir farklı enerji türleri olduğunu örneklerle açıklar.

14. Maddelerin bulunabileceği hâllere örnekler verir.

15. Maddelerin hâl değiştirmesini deneylerle gösterir.

16. Katı, sıvı ve gaz maddelerin belirgin özelliklerini örneklerle açıklar.

17. Aynı hacimde bir katı, bir sıvı ve bir gazın kütlelerini karşılaştırarak öz kütleyi fark eder.

18. Maddenin tanecikli yapısına günlük yaşamdan örnekler verir.

19. Atom ve molekül kavramlarını basit örneklerle açıklar.

20. Aynı cins atomların veya aynı cins atomlardan oluşan moleküllerin oluşturduğu saf maddelere (demir, altın, oksijen vb.) element dendiğini belirtir.

21. Farklı cins atomların oluşturduğu saf maddelere (sofra tuzu, şeker, tebeşir, karbon dioksit vb.) bileşik dendiğini belirtir.

22. Bileşik ve elementlere örnekler verir.

23. Doğadaki cansız ve canlı varlıkların yapısını atom ve/veya moleküllerin oluşturduğunu fark eder.

24. Maddedeki fiziksel ve kimyasal değişiklikleri basit örneklerle açıklar.

25. Demirin paslanması, kâğıdın ve odunun yanması, çürüme vb. olayların kimyasal değişim olduğunu açıklar.

26. Havanın, suyun ve toprağın bileşimini ve yapısındaki maddelerin oranının değişimi ve zararlı maddelerin katılması sonucunda oluşabilecek kirlilikleri örneklerle açıklar.

27. Hava kirliliğinin ne olduğunu örneklerle açıklar.

28. Havayı kirleten etkenleri belirterek hava kirliliğinin canlılara etkilerini açıklar.

29. Havayı temiz tutmak için neler yapılması gerektiğini örneklerle açıklar.

30. Su kirliliğinin ne olduğunu örneklerle açıklar.

31. Suyu kirleten etkenleri belirterek su kirliliğinin canlılara etkilerini örneklerle açıklar.

32. Toprak kirliliğinin ne olduğunu örneklerle açıklar.

33. Toprağı kirleten etkenleri belirterek toprak kirliliğinin canlılara etkilerini örneklerle açıklar.

34. Kendi çevresinde bireysel olarak hava, su ve toprak kirliliğine karşı neler yapabileceğini örneklerle açıklar.

35. Havanın, suyun ve toprağın korunmasına yönelik çalışmaları araştırır, bu yönde projeler geliştirir ve çevresine aktarır.

36. Maddenin başka maddelere veya enerjiye dönüşümüne örnekler verir.

37. Isı, ışık, ses, kimyasal enerji, elektrik enerjisi gibi enerji kaynakları olduğunu günlük yaşamdan basit örneklerle açıklar.

38. Hava, su, toprak ve yerkürenin (sıcak yer altı suları, yer altı gazları vb.) birer enerji kaynağı olarak etkinliklerini fark eder ve örnekler verir.

39. Güneş sistemimizdeki en büyük enerji kaynağı Güneşin enerjisini fark eder ve bu enerjinin dönüşebildiği enerji türlerine örnekler verir (ışık, ısı, röntgen ışınları vb.).

KONULAR

A. ÇEVREMİZDE FARKLI ÖZELLİKTE MADDELER VARDIR

B. AYNI MADDE FARKLI HÂLLERDE BULUNABİLİR

C. HER MADDE TANECİKLİ YAPIDADIR

Ç.  MADDE, BAŞKA MADDE VEYA ENERJİYE DÖNÜŞEBİLİR (MADDE – ENERJİ İLİŞKİSİ)

ARAÇ–GEREÇ, DENEY, GEZİ–GÖZLEM, ARAŞTIRMA, İNCELEME, PROJE,

UYGULAMA VE KAYNAKLAR

Öğretmen öğrencilerin, okulun ve çevrenin olanaklarına göre eğitsel değeri olan her türlü araç-gereç ve etkinliği kullanarak ünite içeriğini ve kazanımları öğrencilere edindirmelidir. Bunun için öğrencilerin yaratıcılıklarını ortaya çıkaracak, bireysel öğrenmelerini kolaylaştıracak ve bilimsel yöntemi kullanmalarına fırsat tanıyacak yeterli düzeyde kaynak, araç-gereç, deney, gezi-gözlem, araştırma, inceleme, proje ve uygulamalardan yararlanmalıdır.

ÖĞRETME VE ÖĞRENME ETKİNLİKLERİ

Bu etkinlikler, ünitenin tümüne yönelik öneriler biçiminde  hazırlanmıştır. Öğretmen bunları aynen ya da değiştirerek uygulayabilir. Ayrıca öğrencilerin düzeyi, konunun özelliği ve olanaklara göre aynı amaca yönelik başka etkinlikler düzenleyebilir. Öğretmen, söz konusu kazanımları öğrenciye kazandırmak için amaç ve kazanımların düzeyine, konuların özelliğine göre tartışma, rol oynama, örnek olay, problem çözme, beyin fırtınası, gezi, gözlem, deney, gösteri, gösterip yaptırma, soru cevap, proje, görüşme gibi yöntem ve teknikleri kullanabilir. Amaç, öğrencilerin kazanımları ezberlemeden araştırma yoluyla edinmelerini ve fen bilimlerini bütün olarak algılamalarını sağlamaktır.

Öğrenciler, "Nesi var?" oyununu oynayarak oyunda farklı nesneleri özelliklerine göre bulurlar. Bu nesneleri tanımak için yararlandıkları özellikleri listeleyerek sınıfa sunarlar. Öğretmen, "Duyu organları nesneleri tanımada güvenilir midir?" sorusunu öğrencilere sorar. Alınan yanıtlar değerlendirilir. Öğrenciler, duyu organlarının nesneleri tanımada her zaman güvenilir olmadığını  deneylerle gösterir.

Suyla dolu üç bardak alarak birincisine taş atılır, ikincisine bir miktar zeytinyağı dökülür, üçüncüsüne de sönük balon daldırılarak şişirilir. Yapılan uygulamalar ve gözlemler sonucunda; "Ne oldu? Su niçin taştı? Taşan su ile suyun içine atılanlar arasında nasıl bağlantı kurabiliriz?" soruları tartışılarak nesnelerin bir hacmi olduğu sonucuna ulaşılır. Öğrenciler taş, tahta parçası, kolonya, balon içindeki hava gibi nesnelerin hacimlerinin nasıl ölçüleceğine ilişkin deneyleri yaparak nesnelerin hacimlerinin ölçülebilir bir özellik olduğunu bulurlar.

Öğrenciler, eşit hacimdeki değişik madde örneklerini duyular yardımı ile nasıl ayırt edebileceklerine ait önerilerini sunarlar (örneğin; gözü kapalı iken içi boş ya da dolu bardağı nasıl ayırt edebilecekleri). Buradan nesnelerin bir kütlesi olduğu sonucuna ulaşırlar. Daha sonra katı, sıvı ve gaz madde örneklerinin kütlelerinin doğru olarak nasıl ölçülebileceğine ilişkin deneyler yaparak kütlenin de maddenin ölçülebilir bir özelliği olduğu sonucuna ulaşırlar. Yapılan etkinliklerden maddenin tanımına ulaşan öğrenciler; ısı, ışık, ses ve elektriğin bir madde olup olmadığını deneyerek ortaya koyarlar.

Öğrenciler, aynı hacme sahip cisimlerin kütlelerinin farkını deney yoluyla gözlemleyerek öz kütleyi keşfeder.

Öğrenciler, aynı hacimde fakat farklı maddelerden yapılmış çok bilinen bazı nesneleri, su dolu kaba atarak nasıl hareket ettiklerini gözlemler (örneğin; çiğ ve pişmiş yumurtanın suda duruş şekilleri). Öz kütle çizelgesinden yararlanarak çizelgedeki maddelerin bir kısmının sudaki davranışlarını tahmin ederek bu maddelerin uygun olanları ile deneyler yapar.  

Öğrenciler, ısı etkisi ile maddenin hâl değiştirmesine ilişkin deneyler yaparak ısı enerjisinin maddeye etkisini açıklar. Çevredeki katı, sıvı ve gaz maddelere örnekler vererek bunların belirgin özelliklerini açıklar.

Öğrenciler, loş bir odaya sızan ışık demetinde görünen tozların hareketlerini izleyerek izlenimlerini anlatırlar. Öğretmen, öğrencilerin toz zerreleri  ile maddenin yapısı arasında bağlantı kurmalarını isteyerek maddenin toz zerreleri gibi çok küçük, hareketli taneciklerden oluştuğunu belirtir.

Öğrencilere, "Kolonya şişesinin kapağı sınıfın arka sıralarında açılırsa ön sıradakiler kolonya kokusunu algılayabilirler mi? Niçin? Bir bardak suya bir damla renkli mürekkep damlatılmasından bir süre sonra  bardaktaki su renklenir mi ? Niçin?" soruları sorulur ve bu sorularla ilgili yapılan tartışma ve uygulamalar sonucunda, gazların ve sıvıların hareketli ve çok küçük yapıda taneciklerden oluştukları sonucuna ulaşılır.            

Öğretmen, öğrencilere çevrelerinde gördüğü kalemin, odun ve grafitten; sıranın, tahta ve demirden; pencerenin, cam, tahta, macun vb. maddelerden yapıldığı hâlde, bu maddeleri birbirinden farklı kılan özelliğin ne olduğunu açıklayarak maddelerin element ve bileşiklerden oluştuğunu belirtir. Bileşik ve elementlere örnekler verilir.

Öğrenciler, sınıfa getirdikleri 5 cm uzunluğundaki ince bakır teli, makasla kesilebilecek en küçük parçaya kadar sürekli iki parça hâlinde keser. Öğretmen, öğrencilerin mekanik işlemlerle bölemedikleri tel parçalarını, hayal güçlerini kullanarak sürekli bölmelerini ve sonuçta ne olabileceğini sorar. Alınan yanıtları değerlendirerek maddenin bölünemeyen en küçük parçasına "atom" denildiğini belirtir.

Öğretmen, bugünün teknolojisi ile atomu da parçalamanın olanaklı olduğunu açıklar. Ancak böyle bir durumda oluşan taneciklerin artık anılan maddenin tüm özelliklerini taşıyan en küçük birimi olamayacağını belirtir. Bir elementin tüm özelliklerini oluşturan en küçük yapı taşının atom olabileceği sonucuna tartışarak varılır. Atomun parçalanması ile oluşan temel taneciklerin farklı element ortamlarında bulunabileceği, dolayısıyla bunların bir elementin temel yapı taşları olamayacağı sonucuna varılır.

Öğretmen, atomun temel yapı taşları olan proton, elektron ve nötron konularında öğrencilerin araştırma yapmalarını ve sınıfa sunarak tartışmalarını ister.

Öğrenciler, farklı elementlere ait atom modellerini, plâstik toplar ve çubuklar kullanarak yaparlar ve çok kullanılan bazı elementleri sınıfa sunarlar. Öğretmen, element sembollerinin kullanılmasının gerekçesini açıklayarak öğrencilerin sınıfa sundukları elementlerin sembollerini belirtir.

Öğretmen, molekülü tanımlayarak bileşik moleküllerinin en az iki değişik atomdan oluştuğunu belirtir. Öğrenciler, bazı basit molekülleri değişik renkli balonlarla sembolik olarak oluşturup yaygın bileşiklere örnekler verir. Ayrıca ünite ile ilgili CD, video – film, slâyt ve yansılar izlenerek konular pekiştirilir.

DEĞERLENDİRME ETKİNLİKLERİ

Bu ünite için önerilen değerlendirme etkinlikleri, ünitenin amacı, öğrenci kazanımları ve öğrenme öğretme etkinlikleri göz önüne alınarak hazırlanmıştır.

Değerlendirme etkinlikleri, öğrencilerin ünitede yer alan kazanımlarla edinecekleri bilgi, beceri, görüş tutum ve davranışlara ne derece ulaştıklarının belirlenmesine yönelik olmalıdır. Bu doğrultuda birkaç kazanım için hazırlanan örnek ölçme sorularına yer verilmiştir.

Öğretmen, diğer kazanımlara yönelik olarak da sadece hatırlama düzeyinde sorular yerine, öğrencinin yorum yapacağı kavrama, uygulama, analiz, sentez düzeyinde yeni ve özgün sorularla bu bölümde önerilen ölçme etkinliklerini zenginleştirebilir.

Öğrencilerin aktif olduğu öğrenme yöntemlerinde sadece yazılı ve sözlü sınavlarla öğrenci başarısının değerlendirilmesi yeterli olmamaktadır. Öğretmen öğrencileri değerlendirirken ölçme sonuçları ile birlikte öğrencilerin; sınıf içi etkinliklere katılımı, bilimsel tutum ve davranışları, gözlem yapma, araştırma- inceleme, bilimsel düşünme, sahip oldukları ve sergiledikleri fikir zenginlikleri, sorumluluk alma, ekip çalışmalarına yatkınlıkları, edindiği bilgi ve bulguları paylaşabilme vb. özelliklerini de göz önüne alarak başarıları hakkında karar verir.

Örnek Sorular

1. Aşağıdaki madde çiftlerini  birbirinden ayırt etmek için hangi özelliklerinden yararlanabileceğimizi yanına yazınız.

2. Aşağıdaki şekiller maddenin hangi hâlinin tanecikli yapısına örnektir? Altlarına yazınız.

3.   I   . Kütle

      II . Hacim

      III. Öz Kütle

      Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri maddenin ortak özelliklerindendir?

      A. Yalnız I                       B. Yalnız II                    C. II ve III                   D. I ve II

4. Aşağıdaki tabloyu verilen örneği inceleyerek doldurunuz.

5. Elinizin hacmini nasıl ölçersiniz? Açıklayınız.

    .............................................................................................................................

6. Hacim birimi metre küptür" ve "....." şeklinde kısaltılarak yazılır.

7.                                      

Şekil – 1’deki dereceli silindirde 30 cm3 su vardır. Bu silindire Şekil – 2’deki gibi  bir taş parçası atıldığında, silindirdeki suyun seviyesi 40 cm3 ü göstermektedir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?             

ÜNİTE III

CANLILAR ÇEŞİTLİDİR

Ünitenin Amacı

Bu ünite ile öğrencilerin;

• Yeryüzünde yaşayan canlıların çeşitliliğini,

• Canlıların gruplandırılma şekillerini,

• Bitkilerin ve hayvanların genel yapısını ve canlılık olaylarını (büyüme, gelişme, Üreme, doku ve sistem yapılarına girilmeden)

gözlemlerle, uygulamalarla, deneylerle ve farklı etkinliklerle kavramaları amaçlanmaktadır.

Öğrenci Kazanımları

Bu üniteyi başarıyla tamamlayan her öğrenci;

1. Gözlem, araştırma ve izlenimlerine dayanarak doğadaki canlılara örnekler verir.

2. Canlıların niçin gruplandırılarak incelendiğini fark eder ve hangi özelliklere göre gruplandırıldığını tartışarak belirtir.

3. Yaptığı gözlem, araştırma ve incelemeler sonucunda doğada gözle görülebilen ve gözle görülmeyen canlılar olduğunu fark eder ve çok çeşitli sayıdaki canlıları birbirine benzeyen ve benzemeyen özelliklerine göre gruplar altında toplamanın, inceleme kolaylığı sağladığını belirtir.

4. Canlıların gruplandırılmasında temel basamakların bakteriler, protista, bazı mantarlar, bitkiler, hayvanlar olabileceğini ve bu gruplamanın dışında virüs denilen varlıkların da bulunduğunu belirtir.

5. Virüslere, bakterilere, protista ve mantarlara örnekler verir.

6. Çeşitli bitki örnekleri üzerinde yaptığı gözlem, araştırma ve incelemeler sonucunda bitkilerin çoğalmayı sağlayan özelliklerine göre çiçeksiz ve çiçekli bitkiler olarak gruplandırıldığını belirtir.

7. Çiçeksiz bitkilerin yaşadıkları ortamlara ve nasıl çoğalabildiğine örnekler verir.

8. Çiçekli bitkilerin bölümlerini ve bu  bölümlerin görevlerini, bu tür bitkilerin nasıl çoğalabildiğini bitki örneği üzerinde kısaca açıklar.

9. Meyve ve tohum oluşumunun bitkilerin üremesinde ve çevreye yayılmasındaki önemini belirterek besin olarak kullanılan meyve ve tohumlara örnekler verir.

10. Çiçekli bitkilerin farklı yaşam ortamlarına uyumlarıyla ilgili örnekler verir.

11. Yaptığı gözlem, araştırma ve izlenimlere dayanarak doğadaki hayvanların destek yapılarına göre omurgasız ve omurgalılar olarak iki ana gruba ayrıldığını belirtir.

12. Çeşitli hayvanların adlarını listeleyerek bu hayvanların hangi gruba girdiğini tahmin eder.

13. Omurgasız hayvanlara örnekler verir.

14. Omurgalıları, yaşadıkları ortamlara ve beslenme şekillerine örnekler vererek gruplandırır.

15. Görünüşleri, hareket şekilleri ve yaşadıkları ortamlar birbirine benzediği hâlde aynı gruba girmeyen canlılara örnekler verir (kuş, kelebek, yarasa vb.).

KONULAR

A. DOĞADA GÖRDÜĞÜMÜZ CANLI ÇEŞİTLERİ

B.  CANLILARI GRUPLANDIRALIM

C.  VİRÜS, BAKTERİ, PROTİSTA VE MANTARLARLA TANIŞALIM

Ç.  BİTKİLERİ DAHA İYİ TANIYALIM

     1. Çiçeksiz Bitkileri Nerelerde Buluruz?

     2. Doğanın Süsü Çiçekli Bitkiler

          a. Çiçekli Bitkilerde Hangi Bölümler Var?

          b. Bitkilerin Doğaya Sunduğu Tohum ve Meyve

              Not: Çiçeksiz ve çiçekli bitkilerde üreme ayrıntılı anlatılmayacak, sadece eşeysel hücrelerin olduğu döllenmenin gerçekleşmesi, çiçekli bitkilerde meyvenin tohumu içerdiği belirtilecektir.

D. HAYVANLARI DAHA İYİ TANIYALIM

     1. Hayvanları Nasıl Gruplarız?

          a. Omurgasız Hayvanlara Örnekler Verelim

          b. Omurgalı Hayvanlara Örnekler Verelim

ARAÇ–GEREÇ, DENEY, GEZİ–GÖZLEM, ARAŞTIRMA, İNCELEME, PROJE,         

UYGULAMA VE KAYNAKLAR

Öğretmen öğrencilerin, okulun ve çevrenin olanaklarına göre eğitsel değeri olan her türlü araç-gereç ve etkinliği kullanarak ünite içeriğini ve kazanımları öğrencilere edindirmelidir. Bunun için öğrencilerin yaratıcılıklarını ortaya çıkaracak, bireysel öğrenmelerini kolaylaştıracak ve bilimsel yöntemi kullanmalarına fırsat tanıyacak yeterli düzeyde kaynak, araç-gereç, deney, gezi-gözlem, araştırma, inceleme, proje ve uygulamalardan yararlanmalıdır.

ÜNİTE IV

GEZEGENİMİZ

Ünitenin Amacı

Bu ünite ile öğrencilerin;

• Dünyanın oluşumunu ve katmanlarını,

• Yer kabuğunun yapısını ve geçirdiği evreleri,

• Fosilleri, oluşumlarını ve bizlere anlattıklarını, 

• Yer kabuğunun şeklini değiştiren etmenleri ve sonuçlarını

gözlemlerle, uygulamalarla, deneylerle ve farklı etkinliklerle kavramaları amaçlanmaktadır.

Öğrenci Kazanımları:

Bu üniteyi başarıyla tamamlayan her öğrenci;       

1. Dünyanın nasıl oluştuğunu açıklar.

2. Dünyanın katmanlarını çizerek şema üzerinde gösterir.

3. Ağır küre (çekirdek) ve ateş kürenin belirgin özelliklerini açıklar.

4. Yer kabuğunun kayaçlardan oluştuğunu fark eder, levha ve kayacı açıklar.

5. Kayaçlardan elde ettiğimiz minerallere ve bunların kullanım yerlerine örnekler verir.

6. Fosillerin nasıl oluştuğunu ve bunların sağladığı bilgileri açıklar.

7. Yer kabuğunun oluşum zamanlarını sıralar ve bu zamanların belirgin özelliklerine örnekler verir.

8. Yer kabuğunu değiştiren iç ve dış etmenleri sıralar.

9. Geçmişten günümüze volkanların oluşumunu ve çevrelerine olan etkilerini örneklerle açıklar.

10. Depreme duyarlı bölge, fay, fay hattı, fay kırılması kavramlarını açıklar.

11. Depremin oluşumunu model, şema ve deneylerle açıklar.

12. Depremin yer kabuğunda yarattığı değişimleri örneklerle açıklar.

13. Depremin yerleşim alanlarında yarattığı olumsuz etkileri açıklar.

14. Depremle ilgili olarak alınması gereken önlemleri açıklar.

15. Depremin yarattığı önemli çevre sorunlarına örnekler verir.

16. Rüzgâr, sel baskınları, toprak kayması ve erozyonun yer kabuğunun değişimine olan etkilerini açıklayarak alınması gereken önlemlere örnekler verir. 

17. Su ve hava kürenin belirgin özelliklerini açıklar.

KONULAR

A. DÜNYAMIZ NASIL OLUŞTU?

B. DÜNYA KATMANLARDAN OLUŞUR

     1. Ağır Küre (Çekirdek)

     2. Ateş Küre

     3. Taş Küre (Yer kabuğu)

          a. Yer Kabuğu Nelerden Oluşur?

          b. Fosiller Nasıl Oluştu?

          c. Fosiller Bize Ne Anlatır?

          d. Yer Kabuğunun Oluşum Evreleri

          e. Yer Kabuğunun Şeklini Değiştiren Etmenler

                 i.  İç Etmenler

                 ii. Dış Etmenler

     4.  Su Küre

     5.  Hava Küre

ARAÇ–GEREÇ, DENEY, GEZİ–GÖZLEM, ARAŞTIRMA, İNCELEME, PROJE,

UYGULAMA VE KAYNAKLAR

Öğretmen, öğrencilerin, okulun, çevrenin olanaklarına göre eğitsel değeri olan her türlü araç-gereç ve etkinliği kullanarak ünite içeriğini ve kazanımları öğrencilere edindirmelidir. Bunun için öğrencilerin yaratıcılıklarını ortaya çıkaracak, bireysel öğrenmelerini kolaylaştıracak ve bilimsel yöntemi kullanmalarına fırsat tanıyacak yeterli düzeyde kaynak, araç-gereç, deney, gezi-gözlem, araştırma, inceleme, proje ve uygulamalardan yararlanmalıdır.

ÖĞRETME VE ÖĞRENME ETKİNLİKLERİ

Bu etkinlikler, ünitenin tümüne yönelik öneriler biçiminde  hazırlanmıştır. Öğretmen bunları aynen ya da değiştirerek uygulayabilir. Ayrıca öğrencilerin düzeyi, konunun özelliği ve olanaklara göre aynı amaca yönelik başka etkinlikler düzenleyebilir. Öğretmen, söz konusu kazanımları öğrenciye kazandırmak için amaç ve kazanımların düzeyine, konuların özelliğine göre tartışma, rol oynama, örnek olay, problem çözme, beyin fırtınası, gezi, gözlem, deney, gösteri, gösterip yaptırma, soru cevap, proje, görüşme gibi yöntem ve teknikleri kullanabilir. Amaç, öğrencilerin kazanımları ezberlemeden araştırma yoluyla edinmelerini ve fen bilimlerini bütün olarak algılamalarını sağlamaktır.

Öğrenciler, dünyanın oluşumu ile ilgili bilimsel görüşleri araştırıp araştırma sonuçlarını sınıfa sunarlar.

Öğrenciler, dünyanın katmanlarını şema veya model üzerinde göstererek çekirdek ve ateş kürenin belirgin özelliklerini sınıfa sunarlar.

Öğrenciler, sınıfa getirdikleri kartonun üzerine dünyanın şeklini ve dünya üzerindeki levhaların sınırlarını çizerek keserler. Kesilen parçaları karıştırırlar. Bir yap – boz gibi yerleri değiştirilen levha parçalarını birbirine tekrar birleştirerek; yer kabuğunun da birbirine kenetlenen ve adına levha denilen parçalardan oluştuğu ve manto tabakasının üzerinde sürekli biçimde hareket ettiği sonucuna ulaşırlar.

Öğretmen, kayaç kavramını tanımlayarak öğrencilerin yakın çevreden sağladıkları taşları incelemelerini ister. Kayaçların yapısında bulunan minerallerin günlük yaşantımızda yaygın kullanılanlarına ve bu minerallerin kullanıldığı yerlere örnekler verir.

Öğretmen, öğrencilerden "Geçmiş zamanda yaşamış ve günümüzde türleri yok olmuş veya değişime uğramış canlıların varlığından nasıl haberdar oluruz?" sorusuna yanıt aramak için araştırma yapmalarını ister. Öğrenciler yaptıkları araştırma sonuçlarından yola çıkarak geçmişte yaşayan canlılardan fosiller yardımıyla haberdar olduğumuz sonucuna ulaşırlar. Öğrenciler oyun hamuru, alçı, su ve deniz kabuklarıyla fosil modeli yaparak fosillerin oluşumunu açıklar.

Öğretmen, öğrencilerden yer kabuğunun geçirdiği oluşum evrelerini ve bu evrelerin belirgin özelliklerini farklı kaynaklardan araştırarak dokümanlarıyla birlikte sınıfa sunmalarını ister.

Yer kabuğunu oluşturan levhaların birbirini itmesi, birbirinin üstüne binmesi ve birbirinden ayrılması sonucu yer kabuğunda çeşitli değişmelerin olduğu belirtilir. Öğrenciler oyun hamurundan dört farklı renkte yassı dikdörtgen yaparlar. Yapılanlar üst üste koyulup bastırılarak yapıştırıldıktan sonra her iki uçtan içeri doğru itilerek ortada kıvrılması sağlanır. Oluşturulan bu kıvrımın dağ oluşumuna örnek olduğu, levhaların birbirini itmesi sonucu tek ve çok kıvrımlı dağların ortaya çıktığı sonucuna ulaşırlar.

Öğretmen, öğrencilerin "Levhaların bu hareketlerinden dağların oluşumlarının dışında daha başka hangi olaylar meydana gelir?" sorusunu tartışmalarını sağlar. Tartışma sonucunda yer kabuğunun şeklini değiştiren iç etmenlerin depremler ve volkanlar olduğu sonucuna ulaşılır.

Öğrenciler, test tüpüne bir çay kaşığı dolusu soda koyarak tüpün üçte birini sıcak su ile doldururlar ve iyice çalkalarlar. Beş damla bulaşık deterjanı ve üç damla da (renkli) gıda boyası katarak karışımı karıştırırlar. Tüpün ağzını bir miktar pamukla tıkarlar. Kum yada toprakla tüpün çevresinde bir yanardağ konisi oluştururlar. Koninin yüksekliği tüpün ağız hizasında kalacak şekilde ayarlarlar. Tüpün ağzındaki pamuk tıkacı çıkararak bir miktar sirkeyi tüpün içine dökerler. Böylece oluşan yeni karışımı tıpkı bir yanardağdan çıkan lavlar gibi köpürerek fışkırdığı gözlemlenir. Yapılan deneyden yola çıkılarak yanardağların oluşumu, yer kabuğunun değişimine ve çevreye olan etkileri tartışılarak belirlenir.

Öğretmen öğrencilerden, volkanların  yer kabuğunun değişimine ve çevrelerine olan etkilerini araştırarak sınıfa sunmalarını ister.

Öğrenciler, depremlerin oluşumunu araştırarak sınıfa sunarlar. Depremin yüzeye ulaşmasını sağlayan şok dalgaların nasıl ortaya çıktığı görmek için şu deneyi yaparlar: Masalarının kenarına bir kağıt ya da ince karton koyup ortasına biraz tuz dökerler. Bir cetveli bir ucu tuzun altına gelecek biçimde dikkatlice kağıt veya kartonun altına doğru ittikten sonra bir eliyle kâğıdın veya kartonun üzerinden cetveli bastırırlar. Cetvelin boşta kalan ucunu da aşağı doğru bastırıp birden bırakırlar. Cetvel boyunca oluşan şok dalgaların tuz taneciklerinin sıçramasına etkisini gözlemlerler. Yapılan deney sonucuna göre depremlerin yer kabuğunun değişimine olan etkileri ve sonuçları tartışılır.

Deprem öncesinde, sırasında ve enkaz altında kalındığı zaman yapılabilecekleri gösteren film izlenir. Filmde izlenenler tartışılıp dramatize edilir. Öğretmen, öğrencilere deprem sonrasında, ilgili kişi ve kuruluşlara düşen sorumlulukları araştırarak sınıfa sunmalarını ister. Öğrenciler, ilgili kurum ve kuruluşlardan da yararlanarak bilgi toplarlar ve elde ettikleri bilgileri sınıfta tartışırlar.

Rüzgâr, sel baskını, toprak kayması ve erozyonun yer kabuğunun değişimine olan etkilerini gösteren slaytlar izlenir. Öğrencilerin izledikleri slaytlardaki oluşumlardan yakın çevrelerinde varsa gezi düzenlenerek gözlemlenir ve sınıfta tartışılır. Rüzgâr, sel baskını, toprak kayması ve erozyonun zararlarını azaltmak ve önlemek için alınması gereken önlemler araştırılarak sınıfta tartışılır.

Su ve hava kürenin belirgin özellikleri öğrencilerce araştırılarak sınıfa sunulur. 

DEĞERLENDİRME ETKİNLİKLERİ

Bu ünite için önerilen değerlendirme etkinlikleri, ünitenin amacı, öğrenci kazanımları ve öğrenme öğretme etkinlikleri göz önüne alınarak hazırlanmıştır.

Değerlendirme etkinlikleri, öğrencilerin ünitede yer alan kazanımlarla edinecekleri bilgi, beceri, görüş tutum ve davranışlara ne derece ulaştıklarının belirlenmesine yönelik olmalıdır. Bu doğrultuda birkaç kazanım için hazırlanan örnek ölçme sorularına yer verilmiştir.

Öğretmen, diğer kazanımlara yönelik olarak da sadece hatırlama düzeyinde sorular yerine, öğrencinin yorum yapacağı kavrama, uygulama, analiz, sentez düzeyinde yeni ve özgün sorularla bu bölümde önerilen ölçme etkinliklerini zenginleştirebilir.

Öğrencilerin aktif olduğu öğrenme yöntemlerinde sadece yazılı ve sözlü sınavlarla öğrenci başarısının değerlendirilmesi yeterli olmamaktadır. Öğretmen öğrencileri değerlendirirken ölçme sonuçları ile birlikte öğrencilerin; sınıf içi etkinliklere katılımı, bilimsel tutum ve davranışları, gözlem yapma, araştırma–inceleme, bilimsel düşünme, sahip oldukları ve sergiledikleri fikir zenginlikleri, sorumluluk alma, ekip çalışmalarına yatkınlıkları, edindiği bilgi ve bulguları paylaşabilme vb. özelliklerini de göz önüne alarak başarıları hakkında karar verir.

Örnek Sorular

1.

          I.    Önemli tektonik olaylar meydana gelmiştir.

          II.   Gür bitki toplulukları yetişmiştir.

          III. Çok yağışlı ve sıcak iklim etkili olmuştur.

Yukarıdaki özellikler yer kabuğunun hangi oluşum evresine aittir?

      A. IV. zaman                   B. III. zaman                 C. II. zaman                D. I. zaman

2.

          I.    Sağlam zeminin belirlenmesi

          II.   Hava sıcaklıklarındaki ani değişikliklerin belirlenmesi

          III.        Binaların dayanıklılığının belirlenmesi

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri deprem öncesi alınması gereken önlemlerdendir?

      A. Yalnız I                       B. Yalnız I ve II            C. II ve III                   D. I ve III

3. Yer yüzünün şekillenmesinde aşağıdakilerden hangisi iç kuvvetlerin etkisiyle oluşmaz?

      A. depremler                   B. volkanlar                  C. sıradağlar              D. erozyon

4. "Akarsular ve rüzgârlar erozyonun oluşmasında etkin rol oynar."

Akarsuların ve rüzgârların erozyonda birlikte etkin olduğu yörelerin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?

      A. eğim fazlalığı                                                     B. tarıma elverişlilik

      C. bitki örtüsünden yoksunluk                           D. toprak örtüsünün kalın olması