8. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programı

'); //-->

VIII.SINIF

ÖZEL AMAÇLAR

Bu programı başarı ile tamamlayan her öğrenci;

1. Hz. Muhammed’in örnek ahlâkını Kur’an ışığında açıklar.

2. Kültürü tanımlayarak kültürü oluşturan unsurları sıralar.

3. Dinin diğer kültür unsurları üzerindeki etkilerini örneklerle açıklar.

4. Kültürün doğru anlaşılmasında dini doğru anlamanın rolünü açıklar.

5. Dinsel bağnazlığın zararlı olduğunu fark eder.

6. Ayetel Kürsi’yi ezberden okur ve anlamını söyler.

7. Kur’an’ın aklımızı kullanmamızı istediğini örnekler vererek açıklar.

8. Dinin ve bilimin insanın anlam arayışındaki yerini yorumlar.

9. İslâmın bilimsel bilgiyi teşvik ettiğini örnekler vererek açıklar.

10. Her şeyin bir ölçüye göre yaratıldığını ve her şeyin bir sonu olduğunun farkında olur.

11. İnsanın özgürlüğü oranında sorumlu olduğunu yorumlar.

12. İman kavramını tanımlar.

13. İman ile eylem arasındaki ilişkiyi örneklerle açıklar.

14. İnanan insana yakışan belirgin davranışları örneklerle açıklar.

15. Din anlayışındaki farklılıkların birer zenginlik olduğunun fark eder.

16. Mezheplerin dinin anlaşılma biçimleri olduğunu kavrar.

17. Lâikliğin, din ve vicdan özgürlüğünün garantisi olduğunu kavrar.

18. Bütün dinlerdeki birbirine benzeyen temel ahlâkî kuralları örneklerle açıklar.

19. İnsan öldürmenin, hırsızlığın ve yalancı şahitliğin bütün dinlerde yasak olduğunu açıklar.

ÜNİTELER

ÜNİTE I. HZ. MUHAMMED’İN ÖRNEK AHLÂKI

ÜNİTE II. KÜLTÜRÜMÜZ VE DİN

ÜNİTE III. DİN, AKIL VE BİLİM

ÜNİTE IV . KAZA, KADER İNANCI

ÜNİTE V. İNANÇ VE DAVRANIŞ İLİŞKİSİ

ÜNİTE VI. DİNDEKİ ANLAYIŞ FARKLILIKLARI

ÜNİTE VII. DİNLERİN VE İSLÂMIN EVRENSEL ÖĞÜTLERİ

ÜNİTE AÇILIMLARI

ÜNİTE I: HZ. MUHAMMED’İN ÖRNEK AHLÂKI

1- Hz.Muhammed Güzel Ahlâk Örneği Olarak Gönderilmiştir

2- Hz. Muhammed’in Örnek Ahlâkı

2.1. Hz. Muhammed Güvenilir Bir İnsandı

2.2. Hz. Muhammed Merhametliydi

2.3. Hz. Muhammed İnsanlara Değer Verirdi

2.4. Hz. Muhammed Cesaretliydi

2.5. Hz. Muhammed Hakkı Gözetirdi

2.6. Hz. Muhammed Sabırlıydı

2.7. Hz. Muhammed Verdiği Sözde Dururdu

2.8. Hz. Muhammed Hoşgörülüydü

2.9. Hz. Muhammed Zamanı İyi Değerlendirirdi

2.10. Hz. Muhammed Danışarak İş Yapardı

ÜNİTE II. KÜLTÜRÜMÜZ VE DİN

1- Kültür ve Kültürün Ögeleri

2- Kültürün Ayrılmaz Ögesi Olarak Din

3- Dinin Kültürümüz Üzerindeki Etkileri

3.1. Dilimizdeki Dini Motifler

3.2. Edebiyatımızdaki Dinî Motifler

3.3. Örf ve detlerimizdeki Dinî Motifler

3.4. Musikimizdeki Dinî Motifler

3.5. Mimarîmizdeki Dinî Motifler

4- Kültürü Anlamada Dini Doğru Anlamanın Rolü

5- Dinsel Bağnazlığın Zararları

6- Ayetel Kürsi’ yi Ezberleyelim ve Anlamını Öğrenelim

ÜNİTE III. DİN, AKIL VE BİLİM

1- İnsan Düşünen Bir Varlıktır

2- Akıl Dinî Sorumluluğun Ön Şartıdır

3- Din, İnsanın Aklına ve Kalbine Hitap Eder

4- Kur’an Aklımızı Kullanmamızı İster

5- Bilgi Olmadan Bilim Olmaz

6- Din ve Bilim İnsanın Anlam Arayışına Cevaptır

7- Din ve Bilim İnsanı Özgürleştirir

8- Bilgisiz Taklit Taassuba Götürür

9- İslâm, Bilimi Teşvik Eder

ÜNİTE IV. KAZA KADER İNANCI

1- Allah Her Şeyi Bir Ölçüye Göre Yaratmıştır

2- Evrenin Yasaları

2.1. Fiziksel Yasalar

2.2. Biyolojik Yasalar

2.3. Toplumsal Yasalar

3- İnsanın Kaderi

4- İnsan İçin Ancak Çalıştığının Karşılığı Vardır

5- Her Şeyin Bir Sonu Vardır

6- İnsan Özgürlüğü Oranında Sorumludur

ÜNİTE V. İNANÇ VE DAVRANIŞ İLİŞKİSİ

1- İman Nedir?

2- Salih Amel (İyi, Güzel İş) Nedir?

3- İnanç ve Davranış İlişkisi

4- İnanan İnsana Yakışan Davranışlar

4.1. Dürüst Olmak

4.2. Çalışmak ve Üretmek

4.3. İnsanlara Yardımda Bulunmak

4.4. Allah’a Şükretmek

4.5. Sabırlı Olmak

4.6. Allah’a Güvenmek (Tevekkül)

ÜNİTE VI. DİNDEKİ ANLAYIŞ FARKLILIKLARI

1- Din ve Din Anlayışı Birbirinden Farklıdır

2- Din Anlayışındaki Farklılıklar Zenginliktir

3- Din Anlayışındaki Farklılıkların Sebepleri

3.1. İnsanın Yapısı

3.2. Siyaset

3.3. Ortam ve Kültür

3.4. Ekonomi

4- Din Anlayışındaki Farklılıklara Dayalı Oluşumlar

4.1. Mezhepler

4.2. Tarikatlar

4.3. Cemaatler

5- Dinde Zorlama Yoktur

6- Lâiklik, Din ve Vicdan Özgürlüğünün Garantisidir

ÜNİTE VII. DİNLERİN VE İSLÂMIN EVRENSEL ÖĞÜTLERİ

1- Doğruluk

2- Temizlik

3- İyilik ve Yardımseverlik

4- Büyüklere Saygı, Küçüklere Sevgi Göstermek

5- Hayvanlara İyi Davranmak

6- Çevreyi Korumak

7- Zararlı Alışkanlıklardan Kaçınmak

8- Başkalarına Zarar Vermemek

8.1. Öldürmemek

8.2. Çalmamak

8.3. Yalancı Şahitlik Yapmamak

VIII. SINIF ÜNİTELERİ İLE İLGİLİ ÖRNEK İŞLENİŞLER

ÖRNEK İŞLENİŞ

2.ÜNİTE

Özel Amaç: Kültürün doğru anlaşılmasında dini doğru anlamanın rolünü açıklar.

Süre: 40'

Öğrencileri Derse Hazırlama

Öğrencilere bir önceki derste öğrenilen "Dinin kültürümüz üzerindeki etkileri" konusundan örnekler verdirilerek derse giriş yapılır. Dini doğru anlamanın kültürü anlamada ne gibi etkileri olabilir?" sorusu bütün sınıfa yöneltilir. Sorunun tartışılmasını kolaylaştırmak üzere , "Herhangi bir kültürel alanda anlam veremeyip de sonradan dinle ilişkili olduğunu öğrendiğiniz veya hâlâ anlam veremediğiniz hususlar varsa üzerinde konuşalım" denilerek tartışma ortamı açılır. Öğrencilere düşünmeleri için 2-3 dakika süre verilir. Daha sonra söz almak isteyenlere sırasıyla söz verilir. Her söz söyleyenden sonra, "Arkadaşınızın bu söyledikleri hakkında konuşmak isteyen varsa konuşsun" denilerek tartışma genişletilir (Eğer öğrencilerden hiçbir örnek veya söz gelmezse, öğretmen yol göstermek için yaşadığı veya kurgusal bir örneği sunabilir.).

Öğretmen, öğrencileri yukarıdaki görüşler üzerinde düşünmeye yöneltir. Tartışılan bu soruların, dersin sonunda yeniden cevaplandırılacağını belirtir. Bu dersin amacının da yukarıdaki sorulara cevap aramak olduğunu belirtir.

Dersi Sunma

Daha sonraki aşamada tartışma, "Dinin yanlış anlaşılmasından kaynaklandığını bildiğiniz veya okuduğunuz kültürel konular var mı?" sorusuyla devam ettirilir. Sınıf veya büyük grup tartışması şeklinde işlenen bu dersin sonucunda öğretmen, dini doğru anlamanın ne demek olduğunu, kültürel açıdan ne anlama geldiğini açıklar.

Bu ders için bir diğer yaklaşım da örnek olay incelemesi şeklinde olabilir. Kültürel yabancılaşmayı veya kültürel çatışmayı işleyen ve dinî boyutu da bulunan gerçek veya kurgusal bir olay hazırlanır. Olay için kilit sorular oluşturulur. Öğrencilere bu olay anlatılır. Anlatıldıktan sonra kilit sorular tahtaya yansıtılır ve öğrencilere üzerinde konuşma imkânı verilir.

Örnek olay üzerindeki tartışmalar sona erdikten sonra öğretmen, dini doğru anlamanın anlamını önemini ve kültürel açıdan gerekçelerini açıklar. Öğrencilere dini doğru anlamamaktan kaynaklanan olayları anlatan hikâye veya romanlardan ödev verilebilir. Bu olayları dini doğru anlama gereği doğrultusunda tahlil etmeleri istenebilir.

Dersi Özetleme

Öğretmen, dini doğru anlamanın, dinî boyutu olan konularda kültürel yabancılaşmayı ve kültürel çatışmayı çözmede bize yardımcı olacağını belirterek dersi özetler.

Gelecek Derse Hazırlık

Öğretmen, gelecek dersin konusunu öğrencilere açıklayarak derse hazırlıklı gelmelerini (konuyla ilgili hazırlık soruları oluşturarak cevaplamalarını ) ister.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Ölçme: Ölçme soruları; amaçlar ile öğretme ve öğrenme etkinlikleri göz önüne alınarak hazırlanmalıdır. Öğrencilerin değerlendirilmesinde yazılı ve sözlü sınavlardaki başarılarının yanı sıra öğretmenin öğrenciler üzerindeki gözlemleri (öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılmalarındaki duyarlıkları, etkinlikler sırasında yönelttikleri sorular, yaptıkları gözlem, inceleme ve araştırmalarla ilgili yazılı ve sözlü sunumları ) de etkin olarak kullanılabilir.

Örnek Ölçme Soruları

1. Kültürü doğru anlamanın önemini açıklayınız.

2. Dini doğru anlamanın kültürü doğru anlamaya etkisini bir örnekle açıklayınız.

3. Dinin kültürün ilerlemesine katkı sağlayıcı etkisini anlatınız.

4. Dinin doğru anlaşılmamasının kültürü dondurabileceğini örneklendiriniz.

5. Bir kültür unsuru olarak dinin ilerlemeye muhtaç olduğunu açıklayınız.

6. Dinin yeniden anlaşılmasında ölçüt nedir? Niçin? Açıklayınız.

7. Kültür çatışmalarında dini yanlış anlamanın rolünü örneklerle açıklayınız.

8. Kültürel yabancılaşma nedir, dini doğru anlama ile ilişkisi var mıdır? Anlatınız.

Değerlendirme

Öğretmen, ölçme sonuçları ile birlikte öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılmalarındaki duyarlılıklarına, yorumlama yeteneklerine, sahip oldukları ve sergiledikleri fikir zenginliğine, sorumluluk alma, disiplinli çalışma, araştırma, inceleme ve bilimsel düşünme becerilerine göre başarıları hakkında karar verir.

ÖRNEK İŞLENİŞ

4. ÜNİTE

Özel amaç: İnsanın özgürlüğü oranında sorumlu olduğunu yorumlar.

Öğrenciyi Derse Hazırlama

Öğretmen, "Özgürlük ile kader kavramlarının ilişkisi nedir? Özgür olmayan insan sorumlu olabilir mi? Seçeneklerin olmadığı yerde seçme özgürlüğünden söz edilebilir mi?" gibi sorular sorar. Bu konularda öğrencilerden düşüncelerini söylemelerini ister. Sınıfta çok sayıdaki öğrencinin insan özgürlüğü ve sorumluluğu konusundaki düşüncelerini alır. Bu aşamada öğrencilerin görüşlerinin doğru olması önemli değildir. Amaç, onların konuya ilgi duymalarını sağlamak ve bu yolla derse katılımı en üst düzeye çıkarmaktır.

Öğretmen, öğrencilerin insan özgürlüğü ve sorumluluğu konusundaki görüşlerini özetler. Bu derste öğrendiklerinin hem kendilerine hem ana ve babalarına hem de topluma neler kazandıracağını belirterek öğrencilerin konuya ilgilerini yoğunlaştırır.

Dersi Sunma

Öğretmen, "Bu dersimizde özgürlüğün ve sorumluluğun ne olduğunu, bunların insanın kaderi ile ilişkisini öğreneceksiniz." diyerek dersin amacını yineler. Daha sonra, davranışlarında bireyin özgür ve sorumlu olduğunu savunanlar ile özgür ve sorumlu olmadığını ileri sürenler olmak üzere, öğrencileri iki tartışma grubuna ayırır. Bu konuda sınıfta tartışma ortamı oluşturur. Grupların üyeleri görüşlerini diğer öğrencilerle de paylaşır.

Öğretmen, her iki grubun karşılıklı tartışmaları sonucunda belirlenen temel görüşlerin bir kâğıda yazılarak panoya iliştirilmesini ister.

Öğretmen, analiz ve sentez yoluyla ileri sürülen görüşleri irdeler ve her iki grubun üyelerine de belirttikleri görüşlerle ilgili sorular yöneltir. Bu soruların çelişkileri ortaya koyacak tarzda olmasına özen gösterir. Doğru cevapları pekiştirir, ipuçları vererek yanlış ve eksik cevapların düzeltilmesini ve tamamlanmasını sağlar.

Dersi Özetleme

Öğretmen, insanın özgür ve sorumlu bir varlık olmasının, insanın kaderi olduğunu belirterek bu kaderin de Yüce Allah tarafından çizildiğini açıklar. Bu nedenle de insan özgürlüğüne karşı yapılan saldırının büyük günah olduğunu vurgular.

İnsan özgürlüğü konusunda, insan sorumluluğundan hareket edilmesinin gerekliliği üzerinde duran öğretmen, insanın sorumlu olduğu alanlarda özgür olduğunu belirtir. Ayrıca, insanın özgür olmasını Yüce Allah’ın istediğini, bu nedenle de insanın özgür ve sorumlu olmasının insanın kaderi olduğunu yani, insanın özgürlüğü oranında sorumlu olduğunu belirterek konuyu özetler.

Değerlendirme

Öğretmen, konuyla ilgili kritik davranışları içerecek şekilde öğrencilere sorular sorar ve onlardan bu soruları cevaplandırmalarını ister. Örneğin; "İnsan kişiliğinin gelişmesinde birey özgürlüğü ve sorumluluğunun etkisi nedir? Bir ülkenin ekonomik ve sosyal yönden gelişmesi için birey özgürlüğü niçin önemlidir? Özgür ve sorumlu olan insan niçin daha çok üretir?" gibi sorular sorabilir. Verilen cevapların doğru ve tutarlı olmasına özen gösterir. Eksik ve yanlış cevapları düzeltir.

Gelecek Derse Hazırlık

Öğretmen, gelecek dersin konusunu öğrencilere açıklayarak derse hazırlıklı gelmelerini (konuyla ilgili hazırlık soruları oluşturarak cevaplamalarını ) ister.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Örnek Ölçme Soruları

1- Allah’ın insan için çizdiği kaderi belirtiniz.

2- İnsanın özgürlüğü oranında sorumlu olmasından ne anlıyorsunuz?

3- Birey özgürlüğü ile üretim arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Değerlendirme

ÖRNEK İŞLENİŞ

6. ÜNİTE

Özel Amaç: Mezheplerin dinin anlaşılma biçimleri olduğunu kavrar.

Öğrenciyi Derse Hazırlama

Öğretmen öğrencinin ilgisini derse çekebilmek amacıyla "Din Anlayışındaki Farklılıklar" konusunda daha önceki derslerde temel bilgileri öğrenen öğrencilere mezheplerle ilgili aşağıdaki soruları sorabilir:

1. İslâm deyince ne anlıyorsunuz?

2. Mezhep kavramından ne anlıyorsunuz?

3. Türkiye’de hangi mezhepler vardır?

4. Sizce bu mezhepler nasıl oluşmuştur?

5. İslâm dininin oluşumu ile mezheplerin oluşumu arasında nasıl bir fark vardır?

Öğretmen, yukarıdaki soruları tahtaya alt alta yazar; öğrencilerden bu soruların cevaplarını alır. Bu safhada öğrencilerin verdikleri cevapları değerlendirmez. Burada önemli olan, öğrencilerin mezhepler ile ilgili somut deneyimlerini belirtmiş olmaları ve onların bu konuda hangi seviyede olduklarının tespitidir.

Dersi Sunma

Öğretmen, öğrenciyi derse hazırlama aşamasında söyledikleri çerçevesinde dersin amacının, mezheplerin dinin anlaşılma biçimleri olduğunu belirtir. Öğrenilecek aşağıdaki konuları maddeler hâlinde tahtaya yazar:

1. Din kavramı

2. Mezhep kavramı

3. Din ve dinin anlaşılma biçimlerinin birbirinden ayrılması

4. Mezheplerin oluşumu

5. Mezhepler dinin anlaşılma biçimleridir

Öğretmen, tahtaya yazdığı konulara göre bu ders bitiminde öğrenilecek konuları tek tek ele alır ve sunar. Öğretmen öncelikle dinin, insanlık tarihinin şahit olduğu, kökü insanlık kadar derinlerde olan bir olgu olduğunu, insanın olduğu her yerde dinin var olduğunu ve tarih boyunca bütünüyle dinden uzak bir toplumun mevcut olmadığını belirterek derse girer ve dinin çeşitli tanımlarını verdikten sonra bütün bu tanımlardan çıkan şu ortak tanımı yapar:

Din, insan hayatına anlam kazandıran; değerler hiyerarşisinde ona yol gösteren; anlamı insanı hem aşan hem de içine alan kutsal bir düzenin varlığına inanmadır.

Öğretmenin din tanımı üzerinde bu kadar durmasının sebebi, din ve dinin anlaşılma biçimleri olan oluşumların birbirinden farklı olduklarını öğrenciye kavramlar düzeyinde fark ettirebilmek içindir. Din kavramı üzerinde duran öğretmen daha sonra, İslâmın, Hz.

Muhammed’e gelen vahyin etrafında şekillenmiş bir din olup onun sağlığında tamamlandığını belirterek esas konuya girer ve şöyle devam edebilir:

İslâmın, Allah katından geldiği ve geldiği şekliyle bozulmadan, değişmeden insanlığın sonuna dek kalacak olan ve doğruluğu tartışılamayacak olan ana kaynağı Kur’anıkerim'dir. İslâm dini dendiği zaman anlaşılacak olan Kur'an ve Kur'an'a uygun olan oluşumlardır. Hz.Muhammed, Allah katından vahiy alan son peygamberdir(Ahzâb,33).

Öğretmen, daha sonra mezhep kavramı üzerinde durur ve Hz. Muhammed’in vefatından sonra ortaya çıkan, dinî nitelik taşıyan bütün oluşumların, dinin anlaşılma biçimleri olduğunu ve mezheplerin de bu tür oluşumlardan olduğunu belirtir. Burada özellikle öğretmenin, bütünüyle insanî olan bu oluşumların İslâmla özdeşleştirilmesinin hem İslâmın evrenselliğine hem de insan gerçeğine aykırı olacağını; bu sebeple İslâmın ve İslâmın anlaşılma biçimlerinin birbirinden ayrılması gerektiğinin altını çizerek söylemesi gerekir.

Öğretmen, din ve dinin anlaşılma biçimlerinin birbirinden farklı olduklarını öğrencilerin daha iyi kavrayabilmeleri için şu bilgileri de verebilir: Hz. Muhammed'in vefatından sonra, vahiy kapısı kapanmış olduğu için, hiç kimsenin genel geçer nitelikli, doğruluğu tartışılamayacak, Allah katından gelen özel bir bilgi sahibi olduğunu iddia etme hakkı İslâmî açıdan mümkün değildir. İslâmın din olarak evrensel ilkeleri, Hz. Muhammed'in sağlığında nihaî şekline kavuşmuştur. Artık, dinin anlaşılma biçimleri söz konusudur. İnsanlar, içinde bulundukları ortama , bilgi birikimlerine göre, Kur’an'ın öngördüğü istikamette İslâmı anlamaya ve yaşamaya çalışmak durumundadırlar. İnsanî nitelik taşıyan bütün olgu ve oluşumlar, tabiatı gereği, her türlü tahlil ve tenkide açık olacağı için, her ne sebeple olursa olsun, dinin anlaşılma biçimlerinin din gibi mütalâa edilmesi, gelecekteki din anlayışının geçmişe göre şekillenmesi, İslâmın evreselliği ile bağdaşmayacaktır. Müslümanlar, her zaman ve mekânda İslâmı en iyi şekilde anlama ve yaşama imkânına sahiptirler. Mevcut İslâmî birikim, gelecekte daha sağlıklı ve daha tutarlı bir İslâm anlayışına ulaşma konusunda Müslümanlara ışık tutacaktır. "Asr-ı Saâdet" olarak da isimlendirilen Hz.Muhammed'in yaşadığı zaman dilimi, zaman zaman yeni oluşumların ne ölçüde İslâmî olup olmadığının belirlenmesi ile ilgili olarak bir "kriter" görevi görecektir. İslâmın ideal anlayışının ve uygulamalarının, hiç bir şekilde, belli mekânlara ve zaman dilimlerine hasredilmesi de İslâmın evrenselliği ile pek bağdaşmaz.

Öğretmen, daha sonra mezheplerin dinin anlaşılma biçimleri olduğunu öğrenciye iyice fark ettirebilmek için mezheplerin temel ilkelerinin, sosyal değişme olgusu çerçevesinde, sosyo-politik ve kültürel ortamın özelliklerine göre şekillendiğini, ön plâna çıkartılan problemlerin, tamamen yaşanılan ortamın canlı problemleri olduğunu , mezheplerin bu ilkelerinin Kur’an’la temellendirilmek istenmesinin, bütünüyle sosyal içerikli bazı hususların din gibi telâkki edilmesine yol açtığını belirtir.

Öğretmen, sonuçta ortaya Kur’an’daki sadeliğini ve eyleme dönüklüğünü yitirmiş, çok karmaşık hâle gelmiş, ayrıntıların öne çıkarıldığı bir inanç sisteminin çıkmış olduğunun altını çizer. Öğretmen bu hususta, ayrıntıların, Kur’an’ın ana hedefini gölgelemiş gibi gözüktüğünü, sağlıklı bir din anlayışına ulaşabilmek için parçacı yaklaşım biçiminden kurtulup Kur’an’ı bir bütün olarak görmenin, anlamanın, insanın evrendeki konumunu bütüncü yaklaşım çerçevesinden yeniden gözler önüne sermenin amaç ve araç kargaşasından kurtulmak gerektiğinin üzerinde durur ; dinin insan için gönderildiği , amaç değil araç olduğunu belirtir. Öğretmen bütün bu bilgilerden sonra mezheplerin dinin anlaşılma biçimleri olduğunu belirterek bunun birer zenginlik olduğunu açıklar.

Dersi Özetleme

Öğretmen dersin sonunda konuyu şu maddeler çerçevesinde özetleyebilir:

1. İslâm, Hz.Muhammed'e gelen vahyin etrafında şekillenmiş bir din olup onun sağlığında tamamlanmıştır. İslâmın, Allah katından geldiği ve geldiği şekliyle bozulmadan, değişmeden insanlığın sonuna dek kalacak olan ve doğruluğu tartışılamayacak olan ana kaynağı Kur’anıkerim'dir. İslâm dini dendiği zaman anlaşılacak olan Kur'an ve Kur'an'a uygun olan oluşumlardır.

2. Hz.Peygamber'in vefatından sonra, vahiy kapısı kapanmış olduğu için, hiç kimsenin, genel geçer nitelikli,doğruluğu tartışılamayacak, Allah katından gelen özel bir bilgi sahibi olduğunu iddia etme hakkı, İslâmî açıdan mümkün değildir. İslâmın din olarak evrensel ilkeleri, Hz.Peygamber'in sağlığında son şekline kavuşmuştur. Artık, dinin anlaşılma biçimleri söz konusudur.

3. İşte, İslâmın "itikadî ve amelî sahadaki düşünce ekolleri" diyebileceğimiz mezhepler, dinin anlaşılma biçimleri ile ilgili tezahürlerdir. Siyasî, ictimaî, iktisadî, coğrafî, tarihî ve benzeri sebepler, dinin anlaşılması plânında, belirli fikirlerin ya da şahısların etrafında odaklaşmalara yol açmıştır. Böylece, din anlayışı konusunda,yer yer farklılaşmalar meydana gelmiştir. Bu farklılaşmaların, zamanla sistematik özellik kazanarak düşünce ve davranışları etkileyen, geleneksel bir hüviyete bürünmesi; kurumlaşarak ve sosyal hayatta derin izler bırakarak varlığını sürdürmesi, karşımıza "mezheb" olgusunu çıkartmaktadır.

4. Hz.Peygamber'in sağlığında, ne siyasî ve itikadî mezheplerden, ne fıkhî-amelî mezheplerden söz edebiliriz. Mezhepler, Hz.Muhammed'in vefatından çok sonraları teşekkül etmeye başlamıştır. İlk ortaya çıkan mezhep, Haricîliktir. Daha sonra, Mürcie, Şia, Mu'tezile gibi itikadî yönü ağır basan mezhepler oluşmuştur. Fıkhî mezheplerin oluşumu ise, hicrî ikinci asra ve daha sonralara rastlamaktadır. Ehl-i Sünnet ise, Haricilik, Mürcie, Mu'tezile ve Şia gibi büyük mezheplerin görüşlerini sistemleştirmesinden sonra Mürciî temel üzerindeki değişimin sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

5. Bir insan, kim olursa olsun,hangi mezhebe mensup bulunursa bulunsun, eğer Allah’a, Ahiret gününe, Hz.Muhammed’in peygamber olduğuna ve Kur’an’a inanıyorsa, o insan Müslümandır. Her insan, Müslüman olup olmayacağına kendi özgür iradesi ile karar verir. Mezhepler, dinin anlaşılma biçimlerinden başka bir şey değildir; bir insanın Müslüman olması için mutlaka bir mezhebe bağlı olması da gerekmez.

Değerlendirme

Öğretmen, dersin amacının ne kadar gerçekleştiğini ölçmek için, öğrenciyi derse hazırlama aşamasında sorduğu ve tahtaya yazdığı sorulardan bazılarını öğrencilerin tekrar cevaplamalarını ister. Öğrencilerin cevaplarını değerlendirir; eksik olanları tamamlar, yanlış olanlarını da düzeltir.

Gelecek Derse Hazırlık

Öğretmen, bir sonraki dersin konusunun "Dinde Zorlama Olmadığı" konusu olduğunu belirterek öğrencilerden konuya hazırlanarak gelmelerini ister.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Örnek Ölçme Soruları

1. Din ve mezhep arasındaki fark nedir?

2. Mezheplerin ortaya çıkışındaki sebepler nelerdir? Yazınız.

3. Düşünce ekolleri diye adlandırılabilecek mezhepleri nasıl değerlendirmek gerekir? Yazınız.

Değerlendirme

Öğretmen, ölçme sonuçları ile birlikte öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılmalarındaki duyarlılıklarına, yorumlama yeteneklerine, sahip oldukları ve sergiledikleri fikir zenginliğine, sorumluluk alma, disiplinli çalışma, araştırma ,inceleme ve bilimsel düşünme becerilerine göre başarıları hakkında karar verir.