5. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programı

'); //-->

V. SINIF

ÖZEL AMAÇLAR

Bu programı başarı ile tamamlayan her öğrenci;

1. Evrenin bir yaratıcısı olduğunun farkında olur.

2. Kelime-i Tevhid ve Kelime-i Şahadet getirerek anlamlarını söyler.

3. Allah’ın insana yakın olduğuna inanır.

4. Duanın, kendi kelimeleriyle kendi iç dünyasını yüce Tanrı’ya açmanın bir yolu olduğunu fark eder.

5. Yüce Tanrı’nın duaları işittiğine ve duaları kabul ettiğine inanır.

6. Dua etmenin her zaman ve her yerde mümkün olduğunu fark eder.

7. Programda yer alan duaları ezberden okur.

8. Dua etmenin yüce Tanrı’ya, insanlara ve bütün varlıklara karşı sevgi ve yakınlık kazandırdığını kavrar.

9. Tahiyyat duasını ezbere okur ve anlamını söyler.

10. Güzel eylemlerimizin hepsinin ibadet olduğunun farkına varır ve bunlara günlük hayattan örnekler verir.

11. İbadetlerle ilgili kavramları tanımlar.

12. Caminin bölümlerini ve görevlilerini tanır.

13. Caminin insanları bir araya getirici, birlik beraberliği ve sosyal barışı sağlayıcı işlevlerinin farkında olur.

14. Camiyi temiz tutmanın topluma saygı demek olduğunu fark eder.

15. Dürüst çalışmanın ve üretmenin ibadet olduğuna inanır.

16. İbadetlerin davranışlarımızı güzelleştirmesi gerektiğinin farkına varır.

17. Rabbena dualarını ezbere okur ve anlamlarını söyler.

18. Ramazan ayının önemini kavrar.

19. Kur’anıkerim’in ramazan ayında indirildiğini belirtir.

20. Ramazan ayı ve oruç ibadeti ile ilgili temel kavramları tanımlar.

21. Orucu bozan durumları sayar.

22. Oruç ibadetinin kişiye ve topluma kazandırdıklarını kavrar.

23. Arkadaşları ile ilişkilerinde saygılı, dürüst ve paylaşımcı olmanın dinin istediği davranışlar olduğunun farkında olur.

24. Başkaları ile birlikte kullandığı ortamları temiz tutmanın dinin gereği olduğunun farkında olur.

25. Toplumsal hayatta başkalarına karşı saygılı davranışlar geliştirmesi gerektiğine inanır.

26. Davranışlarıyla küçüklerine örnek olabileceğinin bilincinde olur.

27. Gerektiğinde özür dilemenin bir erdem olduğunun bilincinde olur ve yapar.

28. Hatasından dönme konusunda kendisini eğitmesi gerektiğinin farkında olur.

29. Trafik kurallarına uymayı dinimizin öğütleriyle ilişkilendirir.

30. Yoksullara ve güçsüzlere yardım alışkanlığı geliştirir.

31. Engelliler ile güzel iletişim kurmanın yollarını arar.

32. Asr suresi’ni ezberden okur ve anlamını söyler.

33. Yüce Allah’ın mesajlarını insanlara peygamberler aracılığı ile gönderdiğini açıklar.

34. Peygamberlerin mesajlarının aynı amaca yönelik olduğunu fark eder.

35. Peygamberlerin insanlardan seçilmesinin nedenlerini açıklar.

36. Peygamberlerin niteliklerini sayar.

37. Hz.Muhammed’in ev halkını tanır.

38. Hz. Muhammed’in aile içerisinde sevgi, hoşgörü ve dayanışmaya verdiği önemi örneklerle açıklar.

39. Hz. Muhammed’in akraba ziyaretine verdiği önemini açıklar.

40. Hz. Muhammed’in aile içerisinde israftan kaçınma konusundaki duyarlılığının farkında olur.

41. Salli ve Barik dualarını ezberden okur ve anlamlarını söyler.

ÜNİTELER

ÜNİTE I. ALLAH’A İNANIYORUM

ÜNİTE II. DUA EDİYORUM

ÜNİTE III. İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM

ÜNİTE IV. RAMAZAN AYI VE ORUÇ

ÜNİTE V. TOPLUMSAL GÖREVLERİMİZ VE DİN

ÜNİTE VI. PEYGAMBERLERİ TANIYALIM

ÜNİTE VII. HZ.MUHAMMED VE AİLE HAYATI

ÜNİTE AÇILIMLARI

ÜNİTE I. ALLAH’A İNANIYORUM

1- Evrende Bir Düzen Vardır

2- Beni, Ailemi ve Her Şeyi Yaratan Allah’tır

3- Allah’ın Eşi ve Benzeri Yoktur

4- Allah Her Şeyi İşitir, Bilir ve Görür

5- Allah’ın Her Şeye Gücü Yeter

6- Allah Bizimle Beraberdir

7- "Kelime-i Tevhid" ve "Kelime-i Şehadet"i Öğreniyorum

ÜNİTE II. DUA EDİYORUM

1- Duam Dileğimdir

2- Yüce Tanrı Beni İşitir ve Dualarımı Kabul Eder

3- Dua Etmem Sevgi ve Yakınlık Üretir

4- Her Zaman Dua Edebilirim

4.1. Sevinçli Anlarımda Dua

4.2. Üzüntülü Anlarımda Dua

5- Günlük Dualarım

6- Kur’an’dan ve Peygamberimiz’den Dua Örnekleri

7- Tahiyyat Duasını Ezberleyelim ve Anlamını Öğrenelim

ÜNİTE III. İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM

1- İbadet Nedir?

2- İbadetlerle İlgili Kavramları Öğreniyoruz (Farz, Vacib, Sünnet)

3- Niçin İbadet Ediyoruz?

4- Her Zaman ve Her Yerde İbadet Edebiliriz

5- Camiyi Tanıyalım

6- Başlıca İbadetlerimiz

6.1. Namaz

6.2. Oruç

6.3. Hac

6.4. Zekât

7- Her Güzel İş (Amel-i Salih) İbadettir

8- Dürüst Çalışmak da İbadettir.

9- İbadetler Davranışlarımızı Güzelleştirir

10- Rabbena Dualarını Ezberleyelim ve Anlamlarını Öğrenelim

ÜNİTE IV. RAMAZAN AYI VE ORUÇ

1- Ramazan Ayının Önemi

1.1. Kur’an Ramazan Ayında İndirilmiştir

1.2. Ramazan Oruç Ayıdır

2- Oruç Nedir?

3- Ramazan Ayı ve Oruçla ilgili Kavramlar

3.1. Sahur, İmsak ve İftar

3.2. İftar Duası ve Anlamı

3.3. Mukabele

3.4. Teravih namazı

4- Oruç Tutarken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

5- Orucu Bozan Durumlar

6- Oruç İbadetinin Kişiye ve Topluma Kazandırdıkları

6.1. Oruç İrademizi Güçlendirir

6.2. Oruç Davranışlarımızı Güzelleştirir

6.3. Oruç Toplumda Yardımlaşma ve Dayanışmayı Artırır

7- Ramazan Ayı Sonunda Bayram Yaparız

ÜNİTE V. TOPLUMSAL GÖREVLERİMİZ VE DİN

1- Yakınlarımı Sever, Sayar ve Yardımlarına Koşarım

2- Arkadaşlarımla İlişkilerim

2.1. Arkadaşlarıma Saygılı ve Hakça Davranırım

2.2. Arkadaşlarımın Fikirlerini Sabırla Dinlerim

2.3. Arkadaşlarımla Paylaşmayı Severim

3- Toplumsal Mekânları Başkalarının da Kullandığını Biliyorum

3.1. Okulumu Temiz ve Düzenli Tutarım

3.2. Camimi Düzenli ve Temiz Tutarım

3.3. Bütün İnsanlara Açık Olan Mekânları Temiz Tutarım

4- Toplumsal Hayatın Kurallarına Uyarım

4.1. Toplumsal Hayatta İsteklerimi Kibar İfadelerle Belirtirim

4.2. Büyüklerime Saygılı Davranırım

4.3. Küçüklerime İyi Örnek Olurum ve Onları Korurum

4.4. Gerektiğinde Özür Dilemesini Bilirim

4.5.Trafik Kurallarına Uyar Başkalarının Haklarını Çiğnemem

5- Komşularımızla İlişkilerim

5.1. Çevremizde Başka Ailelerin de Yaşadıklarını Unutmam

5.2. Gerektiğinde Komşularımızın Yardımına Koşarım

6- Yoksulları ve Zayıfları Gözetir, Onlara Yardım Ederim

7- Özürlülere Sevgi ile Bakar, Sıkıntılarını Paylaşırım

8- Asr Suresini Ezberleyelim ve Anlamını Öğrenelim

ÜNİTE VI. PEYGAMBERLERİ TANIYALIM

1- Allah Mesajlarını İnsanlara Peygamberler Aracılığı İle Göndermiştir

2- Peygamberlerin Gönderilmesi Allah’ın İnsanlara Bir Yardımıdır

3- Peygamberlere Gelen Mesajlar Aynı Amaca Yöneliktir

4- Peygamberlerin İnsanlardan Seçilmesinin Nedenleri

5- Peygamberlerin Nitelikleri

5.1. Doğru Olmak

5.2. Güvenilir Olmak

5.3. Akıllı ve Zeki Olmak

5.4. Allah’tan Aldığı Mesajları Olduğu Gibi İnsanlara Bildirmek

6- Kur’an’da Adı Geçen Peygamberler

ÜNİTE VII. HZ.MUHAMMED VE AİLE HAYATI

1- Hz.Muhammed’in Ailesi İçindeki Örnek Davranışları

1.1. Hz.Muhammed Aile Bireylerini Çok Severdi

1.2. Hz.Muhammed Ev İşlerine Yardımcı Olurdu

1.3. Hz.Muhammed Aile Bireyleriyle Şakalaşırdı

1.4. Hz.Muhammed Aile Bireyleri Arasında Ayırım Yapmazdı

1.5. Hz.Muhammed Aile Bireylerinin Görüşlerine Değer Verirdi

1.6. Hz.Muhammed Akrabayı Ziyaret Ederdi

2- Hz.Muhammed’in Ailesinin Seçkin Özellikleri

2.1. Hz.Muhammed’in Ailesinde Sevinçler ve Sıkıntılar Paylaşılırdı

2.2. Hz.Muhammed’in Ailesinde Misafire Cömert Davranılırdı

2.3. Hz.Muhammed’in Ailesinde İsraftan Kaçınılırdı

2.4. Hz.Muhammed’in Ailesinde Aile Bireyleri Birbirine Danışırdı

2.5. Hz.Muhammed’in Ailesinde Komşuluk İlişkilerine Önem Verilirdi

2.6. Hz.Muhammed’in Ailesinde Öksüzler ve Yoksullar Gözetilirdi

3- Salavat Dualarını Ezberleyelim ve Anlamlarını Öğrenelim

V. SINIF ÜNİTELERİ İLE İLGİLİ ÖRNEK İŞLENİŞLER

ÖRNEK İŞLENİŞ

2. ÜNİTE

Özel Amaç: Dua etmenin yüce Tanrıya, insanlara ve bütün varlıklara karşı sevgi ve yakınlık kazandırdığını anlar.

Derse Hazırlık

Dua, yaratılmış insanın bütün benliği ile Yüce Yaratan’a yönelerek ondan istek ve dilekte bulunması demektir. Dolayısıyla dua eden insan, Yüce Tanrı’ya seslenmekte, ondan istemekte ve ondan talep etmektedir.

İnsan, hâlini (iç dünyasını) kendi gibi bir insana açıkça açamaz. Bu bakımdan dua, Yüce Tanrı’yla bir diyalogdur. Bu diyalogda insan, son derece özel bir iletişim gerçekleştirmektedir. Bu iletişim iki yönlüdür. Yani bir veriş alış vardır. Sınırlı, sonlu bir varlık olan insan, sınırsız ve sonsuz kudret sahibi Yüce Tanrı’ya hâlini, isteklerini sunmakta, o da bu iletimi işitmekte ve kabul etmektedir. Onun bu iletimle ilgilenmemesi gibi bir durum söz konusu değildir. Bu hususa Kutsal Kitabımız şöyle tanıklık eder:

" De ki:

- "Duanız olmasa Rabbim size ne diye değer versin!" (25/Furkan 77)

" Kullarım sana beni sorduklarında onlara çok yakın olduğumu söyle. Bana dua ettiğinde dua edenin dileğine karşılık veririm. Dua ettiklerinde benden dualarının kabul edilmesini istesinler. Ve bana iman etsinler. Umulur ki onlar, (imanları ve duaları sebebiyle) doğru yola ulaşırlar." (2/Bakara 186)

(Bu ayetin iniş sebebi, Peygamberimizin bazı arkadaşlarının(sahabilerin) Hz.Peygamber’e şöyle demiş olmalarıdır: "Ey Sevgili Peygamberimiz! Rabbimiz bize yakın ise hafif sesle yahut gizlice dua edelim. Eğer uzak ise yüksek sesle dua edelim.")

Bu ayetlerin bir yorumuna göre, duada Allah ile insan arasında bir varlık yoktur. Yani her şeyi yaratan Yüce Tanrı, yaratılmış insana Yüce Zatı ile çok köklü bir iletişim kurarak kendine hitap etme imkânı bağışlamaktadır. Bu sebeple dua, insan olma makamlarının en önemlisidir. Duanın, tamamen sevgi ve yakınlık temeli üzerine kurulduğunun bundan daha somut delili olabilir mi?

O hâlde dua eden kişi, içinde bulunduğu manevî ortamın etkisiyle, bir şey için veya sadece Yüce Tanrı’nın rızası için Yüce Tanrı’ya yönelmektedir. Böylece dua, Tanrı bilincini daha da canlı ve devamlı hâle getirmektedir. Ayrıca dua, problemleri akılcı bir şekilde çözmek ve hayatı daha mutlu kılmak için gerekli olan zihin duruluğu, moral, güç, sağ duyu ve öngörü yeteneklerini geliştirmekte ve güçlendirmektedir. Bu yolla insan, ahlâkî bir hayat için gerekli duyarlık ve özgeciliğe ulaşmaktadır.

Sonuçta dua eden insan, Allah’ın üstün gücünü, sonsuz zenginliğini, insana verdiği değeri duyarak ve Ona olan ihtiyacını yürekten hissederek yüce Allah’a sevgisini ve saygısını somutlaştırmış olmaktadır.

Bu ise yüce Allah’a yakınlaşmak demektir. Bu sebeple Hz.Peygamber şöyle buyurmuştur:

" Dua ibadetin özüdür"

İşte dua bu şekilde insana, Yüce Tanrı’ya olan inancını, sevgi ve yakınlık üreterek sürekli geliştirme ve iç dünyasını zenginleştirme imkânı verir. Bu da insanı, sevmeyi başarmak ve saygı göstermeyi öğrenmek yolunda, uyumlu, yapıcı bir eleman olarak topluma katar. Bu hususu Hz.Peygamber şöyle ifade etmiştir:

"Her kim orada hazır olmayan kardeşi için dua ederse, kendisine görevlendirilmiş olan melek:

- ‘Bu dileğinin aynısı da senin için olsun!’ der. "

"Kabul edilmesi bakımından duaların en çabuk gerçekleşeni, bir kimsenin başka bir kimse hakkında yaptığı duadır."

Öğrenciyi Derse Hazırlama

Öğretmen, Ünite başlıklarının izlediği sırayı dikkate alan bir yaklaşımı benimseyerek öğrencilerin dikkatini bu noktaya çeken bir yol izler.

Öğretmen, bu zihinsel yoğunlaşmanın ardından, öğrenciyi derse hazırlamak ve ilgisini konu üzerine çekebilmek amacıyla aşağıdaki cümlelerden biri, bir kaçı veya benzeri ile derse giriş yapar:

Hayat ve isteklerimiz,

İsteklerimize ulaşmak, arzumuz,

İsteklerimiz ve sınırlar,

Yüce Tanrı’dan isteklerimiz ve dua,

Dualarımızın işitilmesi ve kabul olunması.

Öğretmen, aşağıdaki soruları yöneltir:

Hayatınızda olmasını arzuladığınız şeyler nelerdir?

Bunları içtenlikle en kolay ve sürekli olarak kimden istersiniz?

Günlük dualarınız var mı?

Aile büyüklerinizin devamlı yaptığı duaları bizimle paylaşır mısınız?

İyilik yapan bir kimseye, hizmet sunan kimselere "Teşekkür ederim! " dememiz bir dua mıdır?

Öğretmen, bu sorulara verilen cevapları cümleler hâlinde tahtaya yazar. Önceden hazırlamış olduğu cümleleri ve hayatın içinden duaları (örneğin: Allah kuvvet versin!, Bereketli olsun!, Güle güle giyin!, Hayırlı yolculuklar!, Allah kavuştursun!, Çok şükür...!, Hamd olsun...!, Allah rahmet eylesin!, Allah acil şifalar versin!, Bir yastıkta kocayın!, Elinize sağlık!, Kesenize bereket! ... ) bu cevapların yanına ekler. Ünite başlıklarındaki sıralamayı burada da gözetir.

Dersi Sunma

Öğretmen, tahtaya yazdığı cümleleri öğrencilerin hep birlikte sesli okumalarını ister. Sonra öğrencilerin bu cümleler üzerine çağrışımlarını aşağıdaki sorularla destekler:

Bu cümleler sizde ne tür duygular uyandırıyor?

Yüce Tanrı’nın sizi işitiyor ve dualarınızı kabul ediyor olması size güç verir mi?

Dualarınız kabul edilince içinizde bir farklılık hisseder misiniz?

Sizin iyiliğiniz için dua eden bir insana karşı sevgi ve yakınlık duyar mısınız?

Öğretmen verilen cevapları "Dua etmem sevgi ve yakınlık kazandırır." amacı çerçevesinde özetler. Sonra bu konudaki ayetleri ve hadisleri bir tepegöz yardımı ile yansıtır. Eğer tepegöz yoksa, tahtaya yazar. Etkili bir şekilde okur; ardından öğrencilerin kavrayış düzeyine uygun kavram ve cümlelerle yorumlar.

Öğretmen, dua etmenin Yüce Allah ile diyalog kurma, Onunla bir şekilde iletişime geçme eylemi olduğunu anlatır. Bunun, Allah’ın insanlar için sonsuz güç ve şefkat sahibi bir yardımcı, destekleyici, koruyucu ve kollayıcı olduğu, herkesle ve herkesin duası ile tek tek ilgilendiği anlamına geldiğini özellikle vurgular. Yüce Tanrı’nın yardımcı, destekleyici, koruyucu ve kollayıcı oluşunun sevgi merkezli olduğunu, sevgiyi içerdiğini güzel bir üslûpla anlatır. Böylece dua ile gerçekleşen iletişim sonunda iletilmesi, oluşturulması gereken yakınlığın temellerine dikkatleri çeker.

Toplumda günlük yaşantıda yerleşmiş dua örneklerindeki inceliğe farklı bir üslûpla temas eder. Bu dua cümlelerindeki;

İyi dileklere ilişkin üslûba,

Dilin hep hayırlı olanı söylemeye özendirilmesine,

Ters, kötü ifadelerden uzak kalındığına,

Üzüntülü durumlarda bile ne kadar yapıcı olunduğuna

öğrencilerin gereken değeri vermesine dikkat çeker. Bu şekilde hayatın içinden dualarla, Yüce Tanrı ile iletişimin nasıl somut kılınacağına dair yapıcı örnekler verir.

Ayrıca dua etmenin bir sorumluluk içerdiğini ve gerektirdiğini vurgular. Bu sorumluluğun;

Bireyin kendine,

Bütün insanlara, milletine,

Bütün varlıklara, eşyaya karşı olduğunun altını özellikle çizer.

Bu katılımcı bilinç hâlinin duanın kabul şartlarından olduğunu, dua eden insanın bu bilinçle donanmaya çaba harcamasının ne kadar gerekli bulunduğunu uygun bir üslûpla belirtir.

Dersi Özetleme

Öğretmen, öğrencilerin dersin başında verdikleri cevaplar ile kendi cümlelerinden ve hayatın içinden seçilmiş dualardan oluşan tahtada yazılı cümleler çerçevesinde konuyu özetler. Dua etmemizin sevgi ve yakınlık üretebilmesine katkı sağlayan ilkeleri vurgular. Dersi şöyle bir dua cümlesi ile sona erdirir:

"Allahım!

Her yaratılmışa karşı;

İyilik düşünen,

Acıyan,

Temiz bir yürek ver bana."

Değerlendirme

Dersin amacının ne kadar gerçekleştiğini anlamak üzere, dersin başındaki sorular öğrencilere tekrar sorulur.

Öğrencilerden sevgi ve yakınlık üretebildiklerini ve kazanabildiklerini gösteren dua cümleleri söylemeleri istenir.

Alınan cevaplar öğretmen tarafından gözden geçirilir, eksik olan cevaplar tamamlanır, hatalı ifâdelerin düzgün şekilleri söylenir. Şayet anlaşılmayan veya yanlış anlaşılan yönler varsa bir sonraki derste gündeme getirilir.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Ölçme: Ölçme soruları; amaçlar ile öğretme ve öğrenme etkinlikleri göz önüne alınarak hazırlanmalıdır. Öğrencilerin değerlendirilmesinde yazılı ve sözlü sınavlardaki başarılarının yanı sıra öğretmenin öğrenciler üzerindeki gözlemleri (öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılmalarındaki duyarlıkları, etkinlikler sırasında yönelttikleri sorular, yaptıkları gözlem, inceleme ve araştırmalarla ilgili yazılı ve sözlü sunumları ) de etkin olarak kullanılabilir.

Örnek Ölçme Soruları

1. Dileklerinizi en içten duygularla sürekli olarak kime iletirsiniz? Neden?

2. Dua etmemizin bizi sevgi ve yakınlığa ulaştırmasını örneklerle açıklayınız.

3. Dualarımızın sevgi ve yakınlık dolu olması için nelere dikkat etmeliyiz?

4. Size iyilik yapan kimselere teşekkür etmeniz dua mıdır? Neden?

Değerlendirme

Öğretmen, ölçme sonuçları ile birlikte öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılmalarındaki duyarlılıklarına, yorumlama yeteneklerine, sahip oldukları ve sergiledikleri fikir ve duygu zenginliğine, sorumluluk alma, disiplinli çalışma, sınıf arkadaşları ile paylaşımına, araştırma, inceleme ve bilimsel düşünme becerilerine göre başarıları hakkında karar verir.

ÖRNEK İŞLENİŞ

3. ÜNİTE

Özel Amaç: Caminin bölümlerini ve görevlilerini tanır.

Özel Amaç: Caminin insanları bir araya getirici, birlik beraberliği ve sosyal barışı sağlayıcı işlevlerinin farkında olur.

Öğrenciyi Derse Hazırlama

Öğretmen öğrencinin ilgisini derse çekebilmek için cami ile ilgili aşağıdaki soruları sorabilir:

Cami nedir?

Minare neye yarar?

Mescit neye denir?

Abdest niçin alınır?

İmamın görevi nedir?

Müezzinin görevi nedir?

Camide nasıl hareket edilmesi gerekir?

Camide ne gibi faaliyetler yapılır?

İçinizde hiç cami ile ilgili hatırası olan var mı?...

Öğretmen, yukarıdaki soruları tahtaya alt alta yazar; öğrencilerden cevapları alır. Bu safhada öğrencilerin verdikleri cevapları değerlendirmez. Burada önemli olan öğrencilerin cami ile ilgili somut deneyimlerini belirtmiş olmaları ve onların bu konuda hangi seviyede olduklarının tespitidir.

Dersi Sunma

Öğretmen, öğrenciyi derse hazırlama aşamasında söyledikleri çerçevesinde, dersin amacının, caminin kısımlarını ve camiyi insanların toplandıkları, ibadet ettikleri, bilgilendikleri bir yer olarak öğreneceklerini belirtir. Derste öğrenilecek konuları maddeler hâlinde tahtaya yazar:

1. Caminin iç ve dış görünümü

2. Camide yapılan faaliyetler

3. Cami ile ilgili davranış kuralları

4. Cami görevlileri

5. Caminin birey ve toplum hayatındaki yeri ve önemi

Öğretmen, camilerin ibadet edilen kutsal yerler olduklarını, onların güzel ve görkemli yapıları, uzun, ince minareleri ile köy, kasaba ve şehirlerimize ayrı bir güzellik verdiklerini söyleyerek derse başlayabilir. Cami hakkında şu toplu bilgileri vermekle dersi sunmaya devam edebilir: " Caminin minaresiz ve biraz küçük olanları da vardır; bunlara mescit adı verilir. Müezzinler, günde beş vakit minarelerde ezan okurlar. Ezan namaz vaktinin geldiğini haber verir. Pek çok caminin önünde çeşmeler vardır. Bu çeşmelerde namaza gelenler abdest alırlar. Abdestsiz namaz kılınmaz.

İmam namaz kıldırmak için caminin içinde en önde bulunan ve mihrap adı verilen yere geçer; üzerinde özel giysileri vardır. Çocuklar da camiye gidebilirler. Özellikle Cuma namazları ile bayram namazlarında camiler dolu olur.

Çünkü bu günlerin dinimizde ayrı bir yeri vardır. Camide birlikte namaz kılmak daha sevaptır. Özellikle Cuma günleri namazdan önce camilerde vaizler Müslümanlara dinî konularda çeşitli bilgiler verirler."

Öğretmen, caminin içi, görevlileri ile ilgili verdiği bu bilgilerden sonra özellikle caminin birey ve toplum hayatındaki önemine değinerek bu bilgileri çocuğun temel deneyimleri ile destekler. Dersi sunarken devamlı olarak öğrencilerin daha önce verdikleri cevaplara atıflarda bulunur ve yeri geldikçe öğrenciler tarafından yanlış bilinenleri düzeltir.

Bu genel girişten sonra öğretmen, öğrenilecek konular kısmında belirtilen maddeleri tek tek işler. Öğretmen tahtaya da yazmak suretiyle özellikle şu kavramlar çerçevesinde öğrenilecek konuları işleyebilir:

1. Caminin iç ve dış görünümü

Cami: Toplanma ve ibadet yeri

Minare: Ezan okunan ince yüksek kule

Mihrap: Camide kıbleyi gösteren imamın namaz kıldığı yer

Mimber: Cuma ve bayram namazlarında imamın hutbe okuduğu yer

Vaaz kürsüsü: Vaaz veren kişinin oturduğu yer

2. Camide neler yapılır?

Namaz kılınır.

Dua edilir.

Vaaz verilir.

Hutbe dinlenir.

3. Cami görevlileri

İmam: Namaz kıldıran din görevlisi

Müezzin: Ezan okuyan din görevlisi

Vaiz: Dinî bilgiler veren din görevlisi

4. Cami ile ilgili davranış kuralları

Temizlikle ilgili kurallar

Sağlıkla ilgili kurallar

5. Caminin birey ve toplum hayatındaki yeri ve önemi

Cami: İnsanların birbiriyle etkileşimde ve iletişimde bulunduğu yer

Cami: Toplumsal dayanışmanın gösterildiği yer

Diğer taraftan öğretmen dersi destekleyebilecek olan Kur’anıkerim’den şu ayetlerin Türkçe meâllerini de tahtaya yazar: Namaz ve kıble hakkında: 62/9, 3/96. İbadethanelerin korunması hakkında: 2/114.

Öğretmen tarafından konunun bu biçimde anlatılması özellikle çocukların bilgi ve deneyimlerini ön plâna alır. Çocukların büyük bir bölümünce caminin toplanılan, namaz kılınan bir yer olduğu biliniyorsa, bu bilgi ve deneyimlere dayanılarak dersin işlenişi geliştirilebilir.

Eğer çocukların cami ile ilgili deneyimleri az ise, o zaman okula yakın bir caminin ziyaret edilmesi ile ders işlenebilir.

Dersi Özetleme

Öğretmen dersin sonunda konuyu şu maddeler çerçevesinde özetleyebilir:

1. Cami, insanların bir araya geldikleri, namaz kılınan ve dua edilen yer olarak özel bir önem taşımaktadır.

2. Cami iç ve dış görünüşü ile diğer yapılardan farklıdır.

3. Camideki faaliyetlerin düzenli yürüyebilmesi için imam, müezzin ve vaiz gibi görevliler vardır.

4. Cami toplu mekânlardan biri olduğu için burada dikkat edilmesi gereken davranış kuralları vardır.

5. Cami, içinde sadece ibadet ve dua edilen bir yer değil, aynı zamanda insanların birbirleriyle görüş alış verişi yaptıkları, dinî bilgiler öğrendikleri bir yer olarak birey ve toplum hayatında önemli bir yere sahiptir.

Değerlendirme

Öğretmen, dersin amacının ne kadar gerçekleştiğini ölçmek için, öğrenciyi derse hazırlama aşamasında sorduğu ve tahtaya yazdığı sorulardan bazılarını öğrencilerin tekrar cevaplamalarını ister. Öğrencilerin cevaplarını değerlendirir; eksik olanları tamamlar, yanlış olanlarını da düzeltir.

Gelecek Derse Hazırlık

Öğretmen, öğrencilerden bir cami veya mescidi ziyaret ederek gördüklerini yazmalarını ve gelecek ders bunları anlatmalarını, bir sonraki dersin konusunun ise "Başlıca İbadetlerimiz" olduğunu belirterek öğrencilerden konuya hazırlanarak gelmelerini ister.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Ölçme: Ölçme soruları; amaçlar ile öğretme ve öğrenme etkinlikleri göz önüne alınarak hazırlanmalıdır. Öğrencilerin değerlendirilmesinde yazılı ve sözlü sınavlardaki başarılarının yanı sıra öğretmenin öğrenciler üzerindeki gözlemleri (öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılmalarındaki duyarlıkları, etkinlikler sırasında yönelttikleri sorular, yaptıkları gözlem, inceleme ve araştırmalarla ilgili yazılı ve sözlü sunumları ) de etkin olarak kullanılabilir.

Örnek Ölçme Soruları

1. Caminin birey ve toplum hayatındaki önemini örneklerle açıklayınız.

2. Caminin dış ve iç görünümü hakkında bilgi veriniz.

3. Cami görevlileri kimlerdir? Bunların görevleri nelerdir? Açıklayınız.

4. Camide uyulması gereken görgü kuralları nelerdir? Yazınız.

Değerlendirme

Öğretmen, ölçme sonuçları ile birlikte öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılmalarındaki duyarlılıklarına, yorumlama yeteneklerine, sahip oldukları ve sergiledikleri fikir zenginliğine, sorumluluk alma, disiplinli çalışma, araştırma, inceleme ve bilimsel düşünme becerilerine göre başarıları hakkında karar verir.

ÖRNEK İŞLENİŞ

5. ÜNİTE

Özel Amaç: Trafik kurallarına uymayı dinimizin öğütleri ile ilişkilendirir.

Öğrenciyi Derse Hazırlama

Öğretmen, trafik kurallarının neden geliştirildiği, bu türden kurallara neden ihtiyaç duyulduğu sorusunu sorar ve öğrencilerin buna cevap arayışları için onlara süre vererek cevaplarını alır. Daha sonra trafik kurallarının olmadığı veya olsa bile uygulanmadığı durumların ortaya çıkaracağı karışık, güvensiz ve uygarlıktan yoksun durumları yine öğrencilerin bulmalarını sağlayabilir. Gündelik hayatta trafikte karşılaşılan kurala uygun davranışlarla kural dışı davranışlar karşılaştırılır. Dersin bu bölümünde öğrenciye trafik kurallarının gerekliliği buldurulmaya çalışılır. Bundan yola çıkılarak yukarıda belirtilen iki durumdan hangisinin dince kabul edebileceğine geçilir. Daha önceki konularda ve ünitelerde işlenen din kavramı doğrultusunda dinin olumlu, güvenli ve uygar davranışlara olan vurgusu hatırlatılır. Bu aşamada öğrenciden alınan cevaplar sistematik olarak tahtaya geçirilebilir.

Dersi Sunma

Bu özel amacın işlenişi sırasında öğretmenin öğrenciye kazandıracağı, trafik kurallarına uymanın, İslâm dininin insanın hayat hakkını koruma, başkalarına karşı saygılı olma, kendini geliştirme ve uygar olma gibi amaç ve öğretileri ile örtüştüğü bilgisi olacaktır.

Dersin sunumuna geçildiğinde öğretmen, öncelikle İslâm dininin insanlara saygılı olmayı öğütlediğini, başkalarının haklarının gözetilmesini istediğini belirtir. Burada önceki konu ve ünitelere göndermeler yapılabilir. Ayrıca İslâm dininin önem verdiği noktalardan birinin insanların hayat hakkının korunması olduğu ele alınır. İhmal sonucu veya bilgisizlik nedeniyle trafik kurallarına uyulmadığı için olumsuz bir sonuç ortaya çıkaran bir olay ele alınıp incelenebilir. Bunun için basında çıkan haberler, gazete kupürleri vb. kullanılabilir. Bu olay, kırmızı ışıkta durma kuralının çiğnenmesi, emniyet kemerinin kullanılmaması, uykulu ve alkollü olarak araba kullanma ile ortaya çıkan olumsuz bir sonuç olabilir. Bu kuralların çiğnenmesi ile İslâmın hedeflediği (hayat hakkının korunması gibi) temel amaçlarından nasıl uzaklaşıldığı açıklanır.

Diğer taraftan İslâm dininin insanları eğitmek, onları geliştirmek ve uygar hâle getirmek olan amacı da bu derste vurgulanabilir. Trafik kurallarının da günümüz hayatının geniş kapsamlı bir alanında bu amaçları gerçekleştirmek için geliştirildiği belirtilerek bu kuralların İslâmın amaçlarına uygunluğu öğrencilere kavratılır. Böylece bu kurallara uymanın İslâm dini açısından önemi ayrıca vurgulanır. Örneklerden yola çıkılarak sadece ikili ilişkilerde değil, trafikte de yaya, sürücü ve yolcu gibi hangi konumda olursa olsun kişilerin birbirlerine saygılı ve kibar olmaları gerektiği ünitedeki diğer özel amaçların desteğiyle öğrenciye kavratılır. Örnekler yardımıyla trafik kurallarına uymamanın yol açtığı sıkıntılar, ortaya çıkardığı kötü durumlar ve sonuçlar ile uygarlıktan uzak davranışlar vurgulanır.

Dersi Özetleme

Öğretmen, ders sırasında vurgulanan noktaları öğrenciye hatırlatarak İslâm dininin sorumluluk duyan, başkalarının haklarına saygılı, uygar insan tipini istediğini belirtir ve trafik kurallarının da trafikte böylesi özelliklere sahip insanların yaşadığı bir ortam oluşturmak için geliştirildiğini ve bu kuralların İslâm dininin söz konusu amaçlarına uygunluğunu vurgular.

Değerlendirme

Öğretmen, öğrenciye bu aşamada İslâm dininin insan hayatını korumak için koyduğu kurallarla trafik kurallarının amaçlarını, paralelliklerini pekiştirecek sorular yöneltir ve değerlendirmeden alınan sonuçları değerlendirir; anlaşılamayan, yanlış anlaşılan taraflar varsa düzelterek dersi tamamlar.

Gelecek Derse Hazırlık

Öğretmen, gelecek dersin konusunu öğrencilere açıklayarak derse hazırlıklı gelmelerini (konuyla ilgili hazırlık soruları oluşturarak cevaplamalarını ) ister.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Örnek Ölçme Soruları

1. Trafik kurallarına niçin ihtiyaç duyulmuştur?

2. Trafik kurallarına uymak ile İslâmın öğütlediği hangi güzel davranışları yerine getirmiş oluruz?

Değerlendirme

Öğretmen, ölçme sonuçları ile birlikte öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılmalarındaki duyarlılıklarına, yorumlama yeteneklerine, sahip oldukları ve sergiledikleri fikir zenginliğine, sorumluluk alma, disiplinli çalışma, araştırma, inceleme ve bilimsel düşünme becerilerine göre başarıları hakkında karar verir.

ÖRNEK İŞLENİŞ

5. ÜNİTE

Özel Amaç: Hatasından dönme konusunda kendisini eğitmesi gerektiğinin farkında olur.

Öğrenciyi Derse Hazırlama

Dersin işlenişine geçmeden önce öğrencilerin kendilerinin veya yakınlarının yaşamlarında karşılaştıkları olaylardan örnekler verilebilir. Çok başarılı olmuş insanların, hayatlarının belli dönemlerinde yaşadıkları başarısızlıklar, yaptıkları yanlışlar ve bunları nasıl aşabildikleri tartışılabilir.

Dersi Sunma

Öğretmen, bu özel amacın işlenişinde, insanların yaşamlarında doğru kararlar verebildikleri, tutarlı davranışlarda bulunabildikleri, başarılı dönemler yaşayabildikleri gibi bunların tam tersi deneyimlere de sahip olabileceklerini, ancak önemli olanın bunları doğru, tutarlı, başarılı durumlara dönüştürmek olduğunu ve İslâm dininin bu yeteneğe sahip bireyler hedeflediğini belirtir.

Dersin işlenişinde, kişinin hata yapabileceği ve bunun sıra dışı bir durum olmadığı ele alınabilir. Halk arasında ve dinî söylemde çokça kullanılan "Hatasız insan olmaz." gibi bir söyleyişle her insanın yanlışlıklar yapabileceği işlenebilir. Daha sonra "Allah tövbeleri kabul eder.", "Allah tövbe edenleri sever." şeklinde ifade edilebilecek ayet meâlleriyle insanın yaptığı hatalardan dönmenin dinde istenen bir tutum olduğu işlenebilir. Tövbe etmenin yapılan bir yanlışın farkına varmak demek olduğu ve bunun da kişiyi geliştiren bir tutum olduğu işlenir. Çünkü kişi yapılan işin yanlış olduğunu kavramayabilir ve bunu yapmaya devam edebilir. Ayrıca yine kişi yaptığı yanlışta direnebilir. İşte İslâm dininde asıl kötü görülen davranışın hatada diretmek olduğu ve dinde hata yapanların değil ama yaptığı hatada direnenlerin kötü görüldüğü işlenir. Derste ayrıca bunun kişinin gelişmesine engel olan bir tutum olduğu da vurgulanır. İslâm dininin ise buna karşı olduğu işlenir. İslâm dininde yaptığı davranışları izleyen, hata yaptığında onları düzeltme ve davranışlarını geliştirme gayreti içinde olan insanın övüldüğü ele alınır.

Yukarıdaki öğütsel ve teorik açıklamalar, biyografilerden yararlanılarak desteklenebilir. Bu aşamada da derste hayatlarının bir döneminde başarısız olmuş, büyük yanlışlar yapmış ancak daha sonra bu hatalarının farkına varıp durumlarını düzelterek büyük başarılara imza atmış insanlar örnek olarak sınıf ortamına getirilebilir.

Dersi özetleme

Dersin sonunda hata yapmanın ve başarısızlığa düşmenin her insan için mümkün olduğu, ancak bu gibi olumsuz durumlardan kurtulma iradesi ortaya koyabilmenin büyük bir erdem olduğu ve İslâm dininin bu erdemi yücelttiği dersi toparlayıcı ifadelerle tekrar vurgulanır.

Değerlendirme

Dersin sonunda yapılan yanlıştan dönmenin ve olumsuz bir durumu aşma çabasının neden büyük bir erdem olduğu sorularla tekrar vurgulanır.

Gelecek Derse Hazırlık

Öğretmen, gelecek dersin konusunu öğrencilere açıklayarak derse hazırlıklı gelmelerini (konuyla ilgili hazırlık soruları oluşturarak cevaplamalarını ) ister.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Örnek Ölçme Soruları

1. Herhangi bir konuda yapmış olduğunuz hatanızı düzeltmek için ne tür davranışlarda bulunduğunuzu açıklayınız.

2. Yanlış bir davranış yaptığımızda niçin tövbe ederiz?

Değerlendirme

Öğretmen, ölçme sonuçları ile birlikte öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılmalarındaki duyarlılıklarına, yorumlama yeteneklerine, sahip oldukları ve sergiledikleri fikir zenginliğine, sorumluluk alma, disiplinli çalışma, araştırma, inceleme ve bilimsel düşünme becerilerine göre başarıları hakkında karar verir.